بیا یه داستان خیلی جالب رو برات تعریف کنم! یه تیم پژوهشگر به رهبری دکتر لی برگر توی آفریقای جنوبی، اخیراً سر و صدای زیادی تو دنیای علمی راه انداختن. دلیلش اینه که گفتن یکی از اجداد خیلی دور ماها، یعنی گونه‌ای به اسم “هومو نالِدی” (Homo naledi — یه نوع انسان‌نما که قد کوتاه و مغز کوچیک داشته و بین ۲۴۱ تا ۳۳۵ هزار سال پیش زندگی می‌کرده)، شاید اولین کسی بوده که مرده‌هاشو دفن می‌کرده؛ اونم تقریباً ۱۲۰ هزار سال پیش از اینکه انسان مدرن به فکر دفن بیفته!
حالا بذار اول یه چیز رو شفاف کنم: Paleoanthropologist یعنی دانشمندهایی که روی انسان‌ها و اجدادشون تو دوره‌های باستانی تحقیق می‌کنن. اگه این سخت بود، یادت باشه همه‌اش درباره فهمیدن تاریخ تکامل ما آدماست.
حالا این تیم رفته بودن سراغ غارهای معروفی به اسم “Rising Star” نزدیک ژوهانسبورگ. این غار در واقع یکی از جاهای خیلی دورافتاده و سخت دسترسی دنیامه که قبلاً اسکلت‌های حداقل ۱۵ تا هومو نالدی اونجا پیدا شده بود. این مکان همونیه که به اسم “مهد انسانیت” تو آفریقا معروفه.
ماجرای کشف این غار هم خودش جالبه. تو سال ۲۰۱۳ چند نفر غارنورد به اسم ریک هانتر و استیو تاکر، این سیستم غاری رو کشف می‌کنن و بعد دکتر لی برگر می‌ره اونجا و حفاری می‌کنه. نتیجه؟ بیشتر از ۱۵۵۰ قطعه فسیل از استخوان‌های مختلف پیدا می‌کنن و جنس جدیده رو “هومو نالدی” می‌نامن — جالبیش اینه که “نالدی” تو یکی از زبان‌های محلی یعنی “ستاره”.
ادعایی که آقای برگر بعداً بیشتر مطرح کرد این بود که: “اینا مرده‌ها رو عمداً و با نقشه برده بودن توی تاریک‌ترین و دنج‌ترین گوشه‌های این غارها که حتی نور بهش نمی‌رسه و اصلاً اثری از ورود حیوانات یا ریزش آب و خاک نبود”. یه جورایی داشت می‌گفت که اجدادمون حتی با اون ظاهر بدوی‌شون، یه رفتار پیچیده مثل دفن کردن مرده‌ها داشتن!
انصافاً، حرفش خیلی زود با کلی مخالفت روبه‌رو شد. خیلی از دانشمندای دیگه می‌گفتن شاید اسکلت‌ها از یه راه عمودی پرت شدن پایین، یا با یه سیل یا سیلاب خاک و گل به اونجا کشیده شدن و نیازی به این همه پیچیده فکر کردن نیست!
تازه، تو سال ۲۰۲۴ تیمی به رهبری دکتر کیمبرلی فوک از دانشگاه جورج میسون هم تحقیقات قبلی رو بررسی کرد و گفت: “با شواهد فعلی تقریباً نمی‌شه نتیجه گرفت که یه رفتار تدفینی (یعنی مراسم دفن) واقعاً انجام شده!” اون حتی تاکید کرد که عالمای باستان‌شناسی که با مردم سر و کار دارن و ادعاهای بزرگ مطرح می‌کنن، باید حسابی مواظب باشن پای علم استقلال بمونه.
ولی دکتر برگر و تیمش بی‌خیال نشدن! دوباره برگشتن و تو یه مقاله جدید، شواهدشون رو جمع و جورتر و مستندتر آوردن و آخرش گفتن که اسکلت‌ها توی سه نقطه مختلف غار، طوری وسط گل و لای دفن شده‌ان که تقریباً نمی‌تونیم گردن بندازیم گردن طبیعت (یعنی سقوط، ریزش یا رد شدن آب).
اونا می‌گن: “اگه فرض کنیم هومو نالدی خودش آگاهانه خاک‌ها رو دست‌کاری و دفن می‌کرده، خیلی از چیزهایی که قبلاً براش توضیح نداشتیم، حالا معنی پیدا می‌کنه”. یه جورایی دارن تاریخ دفن مرده‌ها رو دارن بازنویسی می‌کنن! این مقاله هم توی یکی از معتبرترین مجله‌های زیستی یعنی eLife داوری و چاپ شده.
در واقع کلیت دعوا اینه که هنوز بعضیا باور ندارن همچین موجود کوچیک مغزی بتونه مراسم تدفین داشته باشه، ولی تیم دکتر برگر می‌خواد بگه: “تو علم، باید دنبال شواهد باشیم؛ حتی اگه سنتی فکر کنیم یا تعجب کنیم، شایدم اجداد کوچیک‌مون خیلی پیچیده‌تر از چیزی باشن که فکر می‌کنیم!”
خلاصه ماجرا اینه: اگه واقعاً کشفیات این تیم درست باشه، ماجرا دفن مرده‌ها بین اجداد انسان‌ها می‌ره خیلی عقب‌تر از اون چیزی که فکر می‌کردیم. یعنی یه جورایی نشون می‌ده مفهوم احترام به مرده‌ها و حتی شاید اعتقادات اولیه، خیلی قدیمی‌تر از ماهاس! عجب دنیاییه این تاریخ باستان آدمیزاد، نه؟
منبع: +
