خب قراره براتون یه خبر خیلی خفن و جالب از دنیای علم و پزشکی رو تعریف کنم که جدیداً دانشمندهای دانشگاه کمبریج کشف کردن. دیگه خیلی رُک بگم: اینا تونستن توی آزمایشگاه خون انسان بسازن، اونم تقریباً مثل همونطور که توی بدن جنین(نوزاد توی شکم مامانش) ساخته میشه! واقعاً پیشرفت بزرگیه.
ماجرا از این قراره که یه تیم از محققای موسسه Gurdon تو کمبریج، اومدن چندین سلول بنیادی رو(همون سلول‌هایی که تقریباً مادر همه سلولای بدن هستن و میتونن به هرچی تبدیل شن) گرفتن و یه دنیای سه‌بعدی کوچیک شبیه جنین درست کردن. این دنیای کوچولو بهش میگن «هماتویید» که خلاصه‌اش اینه: خوشه‌های کوچولوی سلولی که خودشون میتونن خون تولید کنن!
خودشون تعریف کردن که یه روز همینطور داشتن آزمایشها رو چک میکردن، دیدن ظرف آزمایش داره رنگی شبیه خون قرمز میشه، اونم با چشم غیرمسلح. یعنی واقعاً این سلول‌ها خون ساخته بودن!
تو این فرایند، سلول‌ها رفتاری داشتن درست مثل بدن آدمیزاد تو دوران جنینی. اول سه لایه اصلی بدن رو درست میکنن (اِکتودرم، مزودرم و اِندودرم. یعنی همون سه تا لایه باحالی که آخرش کل اعضای بدنمون رو می‌سازن). تا روز هشتم حتی سلولای قلب هم شروع به تپیدن میکنن! و تا روز سیزدهم، لکه‌های قرمز خون تو ظرف میاد بیرون. این یعنی فرآیند، تقریباً عین ِ چیزی که تو رحم مادر اتفاق می‌افته، تو آزمایشگاه رفته جلو.
حالا یه نکته خیلی هیجان‌انگیز! این روش با روش‌های قدیمی اصلاً فرق داره. قبلاً واسه تولید سلول بنیادی خون از کلی مواد و پروتئین مختلف استفاده میکردن؛ اما تو این رویکرد، سلولا تقریباً خودشون رو خودشون رشد میدن. حتی تو همین سیستم سلولای قلبی هم ساخته میشه، درست مثل طبیعت خود آدم.
یه چیز بامزه دیگه هم اینه که این هماتوییدها “جنین” نمیشن، چون یه سری بافت‌های ضروری مثل جفت (همون پل ارتباطی جنین و مادر) یا کیسه زرده رو ندارن. در واقع فقط برای تماشای چطور شروع شدن خون تو بشر ساخته شدن، نه چیزی بیشتر.
خب حالا فایده اصلی چیه؟ دانشمندا الان میتونن بیماری‌هایی مثل لوسمی (یعنی سرطان خون) رو توی همون مرحله خیلی ابتدایی بررسی کنن، یا داروها رو تست کنن و ببینن روی خون و سیستم ایمنی چه اثری دارن. تازه، این سلول‌های بنیادی رو از هر آدمی میشه درست کرد؛ یعنی ممکنه بتونیم روزی خون کاملاً سازگار برای هر بیمار رو به طور اختصاصی بسازیم. پس دیگه بدنش نسبت به خون جدید حساسیت نشون نمیده و ردش نمیکنه!
دکتر نئوپانه، کسی که توی تیم بود، گفته “الگوی ما دقیقاً فرآیند شکل‌گیری خون جنینی رو توی آزمایشگاه تقلید میکنه.” این کار احتمالاً یه راه جدید واسه درمان‌های خیلی پیشرفته و مدل‌سازی بیماری‌های خون مثل سرطان‌ها و حتی بررسی رشد ایمنی بدن ایجاد میکنه.
پروفسور سورانی از نویسنده‌های مقاله هم گفته: «این مدل یه قدم خیلی مهم برای تحقیقات آینده تو زمینه درمان‌های ترمیمی(یعنی تعمیر یا جایگزینی سلولای خراب با سالم) به حساب میاد.»
در کل، این کار واقعاً انقلابیه! قراره راه رو برای ساخت خون مصنوعی، درمان بهتر صدها بیماری و حتی بررسی چگونگی شروع حیات انسان باز کنه. مقاله‌شون هم تو مجله معتبر Cell Reports اومده.
خلاصه، علم هی داره ما رو سورپرایز میکنه. شاید یه روزی بیمارستانا بتونن خودشون خون سازگار برای بیمارها درست کنن! تصور کن چی میشه: نیاز به اهدا خون خیلی کمتر، درمان بیماری‌ها خیلی راحت‌تر و شخصی‌تر! جذاب، نه؟
منبع: +
