خب بچه‌ها، قراره امروز درباره یه مدل هوش مصنوعی خیلی خفن که IBM و ناسا با هم ساختن براتون تعریف کنم. اسم این مدل “سوریا”ئه (Surya)، که خودش از یه واژه سانسکریت برای خورشیده. قضیه اینه که این مدل قراره بهمون کمک کنه بفهمیم خورشیدمون چی تو سرشه—یعنی مثلاً چه زمانی می‌خواد طوفان خورشیدی بندازه یا اون شراره‌های معروفش رو بفرسته سمت زمین.
اول بذارین دوستانه براتون توضیح بدم چرا این موضوع اصلاً مهمه. خورشید بعضی وقتا شراره‌هایی می‌فرسته بیرون که اگه شدید باشن، می‌تونن کل سیستم‌های ماهواره‌ای، GPS، اینترنت، ارتباطات و حتی شبکه برق رو مختل کنن. یه چیز وحشتناک که تا حالا چند بار هم نزدیک بوده اتفاق بیفته! به این پدیده‌ها می‌گن “طوفان‌های خورشیدی” یا “شراره‌های خورشیدی”.
حالا کل قضیه سوریا چیه؟ این مدل اولین مدلیه که به صورت اوپن سورس (یعنی همه می‌تونن بهش دسترسی داشته باشن و توسعه‌اش بدن) برای پیش‌بینی پدیده‌های خورشیدی ساخته شده. می‌دونین این یعنی چی؟ یعنی محقق‌ها برای اولین بار یه ابزار کاملاً عمومی دارن که می‌تونن ازش استفاده کنن تا بفهمن خورشید چه وقتایی قراره دیوونه‌بازی دربیاره!
سوریا بر اساس ۹ سال تصویری که ماهواره‌ی “Solar Dynamics Observatory” از خورشید هر ۱۲ ثانیه گرفته، آموزش دیده. (راستی Solar Dynamics Observatory یا همون رصدخانه پویایی خورشیدی، یه ماهواره ناسا هست که مدام داره از خورشید عکس می‌گیره و اتفاقاتش رو زیر نظر داره). این حجم از داده رو تصور کنین: هر روزش کلی تصویر با کیفیت بالا از خورشید در فرکانس‌های مختلف. بعد، تیم ناسا و IBM این داده‌ها رو ریختن تو مدلی به اسم Long-Short Vision Transformer (این یه جور تکنیک پیچیده هوش مصنوعی برای پردازش تصویرای بزرگ و پیچیده‌ست).
نتیجه چی شده؟ سوریا تونسته پیش‌بینی شراره‌های خورشیدی رو تا دو ساعت قبل از وقوعشون انجام بده! تازه دقتش هم حدود ۱۶٪ از روش‌های قبلی بهتر شده—که تو این جور پیش‌بینی‌ها واقعاً یه پیشرفت بزرگه.
اینکه فقط بدونیم طوفان خورشیدی میاد یا نه کافی نبود، الان این مدل می‌تونه حتی شکل و شدت اون شراره‌ها رو هم تصویرسازی کنه، تقریباً یه جوری که انگار خورشید دیجیتالی رو تو کامپیوتر دارن بازسازی می‌کنن (Digital Twin یعنی دوقلوی دیجیتال – شبیه‌سازی کامپیوتری یه چیز تو دنیای واقعی).
یه نکته بامزه اینه که سوریا رو مثل بقیه مدل‌های بزرگ هوش مصنوعی (اونا رو بهشون می‌گن LLM یا Large Language Model، مدل زبونی بزرگ) و ابزارهای معروف مثل ChatGPT، گذاشتن تو سایت‌هایی مثل Hugging Face و Github تا همه بتونن باهاش کار کنن و حتی با دیتاست اختصاصی به اسم SuryaBench هم دستکاریش کنن!
یه سؤال جالب اینجا پیش میاد: آیا پیش‌بینی‌هایی که سوریا می‌ده رو باید کشف علمی بدونیم یا فقط یه جور ابزار کمکی برای محقق‌ها؟ خب، فعلاً دانشمندها خودشون هم هنوز دقیق نمی‌دونن. سوریا راه رو خیلی هموارتر کرده، اما هنوز خیلی فرایندهای خورشید رو نمی‌شناسیم. این مدل بیشتر نقش دستیار رو داره، تا اینکه همه جواب‌ها رو بده.
در نهایت، هر چند سوریا نقطه‌ی پایان ماجرا نیست، اما واقعاً برای آینده فضا، مأموریت‌های فضایی و حتی این زمین خودمون، یه سکوی پرتاب جدیده. چون ما روز به روز بیشتر به تکنولوژی‌های مبتنی بر فضا وابسته می‌شیم، کسی چه می‌دونه، شاید یه روز هم همین سوریا جون باعث شد وسط یک طوفان خورشیدی، کل اینترنت و برق مون قطع نشه!
اگه دوست دارین بیشتر درباره هوش مصنوعی بدونین یا ابزارها و گوشی‌های هوشمند AI محور رو بشناسین، کلی سایت هست که می‌تونین سر بزنین و آپدیت بمونین، ولی فعلاً این خبر جذاب رو داشته باشین تا به همه فخرفروشی کنین که: “آقا! من دیگه از حال و احوال خورشید و آخرین پیش‌بینی‌هاش خبر دارم!” 😎
منبع: +
