خب، بیا یه چیزی جالب درباره پیر شدن بدنمون بگم که شاید تا الان فکر نکرده بودی! همیشه بهمون گفتن که هرچی سنمون بالاتر میره، بدنمون بیشتر “ملتهب” میشه و واسه همینه که مثلاً واکسن‌ها (مثل واکسن کرونا یا آنفولانزا) توی افراد مسن کمتر جواب میده.
ولی یه تحقیق تازه که تو مجله Nature اومده (خیلی مجله باکلاسیه توی دنیای علمی!)، این فکر رو زیر سؤال برده! انگار التهاب و پیر شدن خیلی هم دست تو دست هم راه نمیرن و داستان یه کم پیچیده‌تره.
قبلش بد نیست بدونی «التهاب مزمن خفیف» یا میگن «inflammaging» یعنی چی: این یه اصطلاحه واسه حالتی که بدن با بالا رفتن سن، یه حالت التهابی خفیف و همیشگی پیدا می‌کنه (بدون اینکه حتماً مریض باشی!) و این رو دلیل ضعیف شدن سیستم ایمنی می‌دونستن.
تو این تحقیق، اومدن سیستم ایمنی دو گروه رو با هم مقایسه کردن: جوون‌ها (۲۵ تا ۳۵ سال) و کمی مسن‌ترها (۵۵ تا ۶۵ سال – که محقق‌ها بهش میگن “لبه پیری”). ۹۶ نفر توی این گروه‌ها بودن که خونشون رو حدود ۸ تا ۱۰ بار گرفتن و سیستم ایمنی‌شون رو قبل و بعد واکسن آنفولانزا چک کردن؛ تازه بعدش هم یه سری دیگه آوردن که بین ۴۰ تا بالای ۹۰ سال بودن (جمعاً ۲۳۴ نفر!).
حالا چی پیدا کردن؟ انتظار داشتن علامت‌های بیشتری از التهاب توی بزرگ‌ترها ببینن… اما دیدن که چندان خبری از التهابِ بیشتر نیست! عوضش، معلوم شد سیستم ایمنی یه جور دیگه با سن تغییر می‌کنه، مخصوصاً توی سلول‌هایی به اسم «T cell» یا همون سلول T (نقش اینا مثل مربی تو تیم فوتبالِ دفاعِ بدنته؛ به سلول‌های B یاد میدن چطور آنتی‌بادی بسازن.)
حالا آنتی‌بادی چیه؟ همون مولکولایی که بدن برای دفاع در مقابل ویروس یا باکتری می‌سازه، یعنی سربازهای ویژه سیستم ایمنی.
مهم‌ترین چیزی که توی پیرترها دیدن، این بود: بخشی از سلول‌های حافظه‌ای T (همونا که خاطره‌ی ویروس قبلی تو بدن رو حفظ می‌کنن تا دفعه بعد سریع‌تر بجنگن)، شکل کارشون تغییر می‌کنه و دیگه اون‌قدر به سلول B کمک نمی‌کنن تا آنتی‌بادی بسازه. برای همین سیستم ایمنی ضعیف‌تر میشه و واکسن هم کمتر اثر داره.
نکته جالب اینجاست که این تغییرات سلول‌های T، ربط مستقیمی به التهاب یا حتی ویروس‌هایی مثل “سایتومگالوویروس یا CMV” (یه ویروسه که بیشتر آدما یه‌بار تو زندگی‌شون می‌گیرن و تا آخر عمر تو بدن می‌مونه اما اغلب بی‌سر و صداست) نداشت. پس اینکه فقط بگیم سن بالا=التهاب زیاد=سیستم ایمنی ضعیف، خیلی ساده‌انگارانه‌س!
یه توضیح کوچیک: ابزارهایی که محقق‌ها استفاده کردن خیلی پیشرفته بودن مثلاً «single-cell RNA sequencing» یعنی بتونی بفهمی هر تک سلول الان در حال ساخت چه نوع پروتئینیه (که خیلی مهمه چون RNA دستور ساخت پروتئینه)، یا «پروتئومیکس پلاسمای با بعد بالا» که یعنی کل پروتئینای توی خون رو بررسی می‌کنن، و جریان‌سنجی سلولی (یعنی سلولای ایمنی رو با اثر انگشت مولکولیشون می‌شمرن و آنالیز می‌کنن)!
یه نکته مهم: خیلی از یافته‌های قبلی که میگفتن با افزایش سن التهاب تو بدن بیشتر میشه، مال کشورها و محیط‌های صنعتی‌تره. حتی دکتر Alan Cohen که خودش متخصص این حوزه است، میگه “این نتایج شاید واسه همه جا صادق نباشه.” مثلاً یافته‌هایی بوده که مردم ایتالیا، سنگاپور، بولیوی و مالزی تفاوت‌های اساسی تو روند التهاب داشتن. پس شاید این تحقیق، مخصوص جمعیت‌هایی مثل کالیفرنیا و سیاتل باشه.
در آخر، این یافته جدید می‌تونه کمک کنه دانشمندا واکسن‌ها و داروهایی بسازن که با همین تغییرات ایمنی مرتبط با سن مقابله کنه و افراد مسن رو بهتر محافظت کنه. هنوز باید تحقیقات بیشتر بشه، مخصوصاً تو آدمای بالای ۶۵ سال و تو کشورهای مختلف.
در کل، میشه گفت پیر شدن فقط ماجرای افزایش التهاب نیست. بدن یه جور دیگه برنامه‌ریزی میشه و سلولای دفاعیش روش کارشون عوض میشه! پس موضوع خیلی از اون چیزی که فکر می‌کردیم پیچیده‌تره!
(این متن فقط جنبه اطلاع‌رسانی داره و جای مشورت پزشکی رو نمی‌گیره 😉)
منبع: +
