تا حالا شده یه چیزی رو بخری و بعدش با خودت بگی: “آخه چرا اینو خریدم؟ اصلاً لازم داشتم؟” خب این همون خرید هیجانیه که بین دانشجوها مخصوصاً تو این چند سال خیلی زیاد شده. یعنی یه دفعه می‌بینن یه چیزی رو می‌خوان و نمی‌تونن جلوی خودشون رو بگیرن. حالا این تحقیق اومده بررسی کنه که چه چیزایی باعث میشه دانشجوهای دانشگاهی (مثلاً تو چین) یهویی پولشون رو خرج چیزایی کنن که واقعاً لازم ندارن.
حالا قبل از اینکه بریم سراغ نتیجه‌ها، یه سری کلمه هست که شاید گنگ باشه، پس خیلی خودمونی توضیحشون میدم:
- سبک اسنادی (Attributional Style): این یعنی وقتی یه اتفاقی میفته، تقصیر رو گردن خودت میندازی یا دنبال دلیل بیرونی براش می‌گردی؟ مثلا اگه تو امتحان نمره کم آوردی، می‌گی:”من کم خوندم” (سبک خوش‌بینانه) یا “استاد بد نمره داد” (سبک بدبینانه).
- کنترل خود (Self-Control): یعنی اون قدرتی که داری تا بتونی جلوی وسوسه‌هات رو بگیری. مثلاً وقتی دلت می‌خواد یه چیز گرون بخری ولی منطقاً می‌دونی نباید، کنترل خود یعنی بتونی نه بگی.
- عصبانیت (Anger): همون عصبی شدن! بعضی وقتا آدم عصبی میشه و تصمیمای یهویی می‌گیره.
خب این تحقیقات تو سه تا آزمایش مختلف انجام شده — خلاصه‌اش رو اینطوری تعریف کنم:
آزمایش اول اومدن بررسی کردن که اگه یکی سبک فکرش خوش‌بینانه باشه، یعنی اتفاق‌ها رو بیشتر به خودش ربط بده و مثبت فکر کنه، کمتر بره سمت خرید هیجانی یا نه. نتیجه؟ آره، کسایی که خوش‌بین‌تر بودن خرید هیجانی کمتر داشتن! ولی اونایی که همه چی رو سیاه می‌دیدن (بدبین بودن)، بیشتر تحت تأثیر قرار می‌گرفتن و پولشون رو راحت خرج می‌کردن.
آزمایش دوم فرق عجیبی داشت! اومدن دیدن وقتی یکی عصبی میشه، خرید هیجانی بیشتر میشه یا کمتر؟ خلاف اون چیزی که فکر می‌کنی، وقتی دانشجوها عصبانی بودن، کمتر خرید هیجانی انجام دادن! شاید چون ذهنشون درگیر چیزای دیگه بوده یا کنترل احساساتشون بیشتر شده.
جالب‌تر اینجاست که وقتی سبک اسنادی و عصبانیت رو با هم بررسی کردن، دیدن تأثیر جالبی روی هم دارن و رفتار خرید رو تغییر میدن. مثلاً ممکنه یه دانشجو که بدبین هم هست، موقع عصبانیت کمتر از قبل خرید کنه، چون کلی مسئله تو ذهنشه!
آزمایش سوم سراغ کنترل خود رفتن. همون قدرت نه گفتن به وسوسه‌ها. هر چی کنترل خود افراد بالاتر بود، کمتر خرید هیجانی می‌کردن. حتی وقتی سبک فکر (خوش‌بین یا بدبین بودن) رو با کنترل خود ترکیب کردن، دیدن این دو تا روی همدیگه اثر میذارن. یعنی یه دانشجوی خوش‌بین که کنترل خودشم بالاست، تقریباً اصلاً سمت خرید ناگهانی نمی‌ره!
جمع‌بندی و نکته مهم
نتیجه‌ها نشون دادن که داشتن یه سبک فکر خوش‌بینانه، کنترل خود قوی، و حتی داشتن احساس عصبانیت جلوی خریدهای بی‌برنامه و هیجانی رو می‌گیره!
این یافته‌ها برای مشاورا یا روان‌شناس‌ها هم مهمه، چون می‌تونن ازش برای مشاوره دادن به دانشجوها و کمک به سالم‌تر خرج کردن پولشون استفاده کنن. پس اگه می‌بینی گاهی نمی‌تونی جلوی خودت رو بگیری و یهویی خرید می‌کنی، شاید بد نباشه یه نگاه به سبک فکری و کنترل خودت بندازی، یا دفعه بعد که عصبی شدی، حواست به جیبت باشه!
خلاصه اینکه این تحقیق نشون داد کنترل فکر و احساسات واقعاً می‌تونه روی رفتارای مالی‌مون تأثیر بذاره و به نوعی کلید خرید عاقلانه‌ست!
منبع: +
