عکس فوق‌العاده واضحی که از یک انفجار خورشیدی گرفته شد!

خب، بذار از یه خبر خیلی هیجان‌انگیز شروع کنم: دانشمندها با بزرگترین تلسکوپ خورشیدی دنیا، یک عکس فوق‌العاده واضح و خیره‌کننده از یه انفجار خورشیدی گرفتن! این تلسکوپ اسمش Daniel K. Inouye Solar Telescope هست که توی هاوایی قرار داره. اصلاً باورم نمی‌شه چقدر جزئیات توی این عکس‌ها هست.

داستان از اونجا شروع میشه که دانشمندها تونستن مراحل پایانی یک انفجار قوی از نوع X (یعنی همون X-class flare – قوی‌ترین انفجارهایی که خورشید می‌تونه درست کنه) رو توی ۸ آگوست ۲۰۲۴ شکار کنن. یادت باشه، X-class به اونایی میگن که وقتی رخ می‌ده، می‌تواند حتی سیستم‌های مخابراتی زمین رو مختل کنه یا رو ماهواره‌ها تاثیر بذاره. این اتفاق رو هم باید شانس آوردن، چون شرایط هوا برای رصد خیلی عالی بوده و دقیقاً زمان‌بندی رو هم درست زده بودن.

حالا، اصلاً انفجار خورشیدی یا Solar flare یعنی چی؟ این‌ها همون فوران‌هایی هستن که خورشید موقع طوفان‌های خورشیدی تولید می‌کنه. ماجراش از اونجا شروع میشه که میدان‌های مغناطیسی خورشید (Magnetic fields یعنی نیروهایی که توی اطراف خورشید جریان پیدا می‌کنن و همه چیز رو مغناطیسی می‌کنن) خیلی پیچ‌و‌تاب می‌خورن و حلقه‌هایی از پلاسما درست می‌شن. پلاسما رو یه جور ماده داغ و باردار برقی تصور کن. این حلقه‌ها رو Arcades می‌گن و اینا تا لایه بیرونی جو خورشید یعنی کرونا (Corona یعنی همون هاله داغ و عجیب دور خورشید که موقع کسوف کامل شاید دیده باشی) کشیده می‌شن.

وقتی این میدان‌های مغناطیسی خیلی پیچیده می‌شن و یهو به شرایط پایدار برمی‌گردن، یه پدیده به اسم Magnetic reconnection (یعنی دوباره وصل شدن خطوط مغناطیسی به هم بعد از یه پیچش شدید) رخ می‌ده و حجم عظیمی از انرژی و ذرات به فضا پرتاب می‌شه. اگر این انفجارها سمت زمین باشه، می‌تونن روی رادیوها، GPS و حتی ماهواره‌ها تاثیر بذارن.

تا حالا دانشمندها واقعاً نمی‌دونستن این حلقه‌های پلاسما که برجسته‌ترین قسمت این انفجارهاست، دقیقاً چقدر اندازشونه. دلیلش هم کیفیت پایین‌تر عکس‌های قبلی بود. اما این سری با ابزاری به اسم Visible Broadband Imager که تلسکوپ Inouye داره، تونستن عکس‌هایی بگیرن که جزئیات حلقه‌ها رو با وضوح بالا نشون میده.

خب نکته جالبش اینجاست که اندازه حلقه‌های پلاسما رو تونستن برای اولین بار دقیق اندازه بگیرن. بیشترشون در حدود ۴۸ کیلومتر (یا همون ۳۰ مایل) پهنا داشتن، اما بعضی‌ها حتی از این هم ریزتر بودن، در حد ۲۱ کیلومتر! این تقریباً محدودیت خود تلسکوپه، یعنی دیگه از این کوچیک‌تر با امکانات فعلی نمی‌تونن ببینن.

یکی از دانشمندهای تیم که اسمش Cole Tamburri هست، گفته: «بالاخره داریم اون جزئیاتی رو می‌بینیم که سال‌ها فقط حدس‌شون رو می‌زدیم. حالا می‌تونیم نه فقط اندازه، بلکه شکل و تحول این حلقه‌ها و حتی محل‌هایی که magnetic reconnection اتفاق می‌افته رو بررسی کنیم.» خلاصه، یه جورایی انگار تا حالا فقط “جنگل” رو می‌دیدن ولی الان تک‌تک “درختا” رو هم می‌تونن ببینن!

حالا چرا این موضوع این‌قدر مهمه؟ چون این حلقه‌های پلاسما شاید همون آجری باشن که ساختارهای انفجارهای بزرگ رو درست می‌کنن. اگه اینطور باشه، معنیش اینه که اولین بار داریم منفردترین حلقه‌های پلاسما رو از نزدیک می‌بینیم نه فقط مجموعه‌ای از اون‌ها رو. این یافته می‌تونه به دانشمندها کمک کنه مدل‌های بهتری برای پیش‌بینی انفجارهای خورشیدی بسازن و در کل مغناطیس کرونای خورشید رو بهتر بفهمن.

به قول خود Tamburri این یه لحظه تاریخی توی علم خورشیدشناسیه: «بالاخره داریم خورشید رو در مقیاسی می‌بینیم که خودش واقعاً باهاش کار می‌کنه!»

در واقع، این یه گام خیلی بزرگ توی شناخت رفتار خورشید و انفجارهای مرموزشه و احتمالاً باعث میشه پیش‌بینی طوفان‌های خورشیدی که می‌تونن روی زندگی ما تاثیر بذارن، دقیق‌تر و بهتر بشه. واقعا چقدر خفن که اینقدر نزدیک داریم رازهای خورشید رو قشنگ‌تر و دقیق‌تر می‌بینیم!

منبع: +