خب رفقا، بذارید براتون یه داستان جالب از دنیای دنباله‌دارها تعریف کنم که این روزها کلی سر و صدا کرده! یه دنباله‌دار عجیب به اسم 3I/ATLAS (سه آی/اطلس) که از بیرون منظومه شمسی داره مهمون ما میشه، اخیراً حسابی همه رو هیجان‌زده کرده—تو عکسای جدیدی که موقع ماه‌گرفتگی کامل (همون خسوف کامل یا blood moon) گرفته شدن، گویا این دنباله‌دار داره سبز فسفری میشه!
حالا بریم سر اصل ماجرا: این 3I/ATLAS یه دنباله‌دار غول‌پیکره، حدود ۱۱ کیلومتر قطر داره، و از اون جالب‌تر اینکه اصلاً اهل منظومه شمسی خودمون نیست و از یه منظومه خیلی دور تو کهکشان راه شیری بیرون افتاده و داره از اینجا رد میشه. سرعتش هم از اون چیزاست که آدم کف میکنه؛ بیش از ۲۱۰ هزار کیلومتر در ساعته! یعنی کمتر چشم به هم بزنی، جَلد میاد و میره.
نجومیا اولین بار اوایل جولای پیداش کردند، ولی چیزی که خیلی باحال بود اینه که فهمیدن این رفیق قرار نیست تو منظومه‌ما بمونه و مهمون یه‌روزه‌ست. تازه، احتمالاً سنش از خود منظومه شمسی هم بیشتره!
چیزی که باعث شد همه‌ی نگاه‌ها بیفته سمتش، این بود که عکاسی‌های Michael Jäger و Gerald Rhemann تو آسمون تاریک نامیبیا و دقیقا زمان ماه‌گرفتگی کامل، نشون دادن که انگار 3I/ATLAS شروع کرده به سبز شدن! ماه‌گرفتگی کامل یعنی وقتی ماه از وسط سایه زمین رد میشه و آسمون خیلی تاریک‌تر از شبای معمولیه، پس فرصتش خوب بود تا عکسای خفن بگیرن.
بچه‌ها اینجوریه که هرچی دنباله‌دار به خورشید نزدیک‌تر میشه، اشعه خورشید باعث میشه یخ، گرد و غبار و گازهای داخلش شدت بیشتری آزاد بشن و همین، دنباله کلاسیک و بلندش رو تشکیل میده—دقیقا همون دنباله معروفی که همیشه تو عکس‌ها می‌بینیم. حالا قضیه سبز شدن چیه؟ گزارش‌هایی مثل Spaceweather.com میگن احتمالاً دلیل این رنگ سبز، خارج شدن مواد خاص و کمیاب‌تر از هسته دنباله‌داره که درخشش زمردی بهش داده. البته فعلاً فقط همین تیم‌ها این تغییر رنگ رو دیدن و تاییدش قطعی نیست.
اگه فکر کردی این اولین دنباله‌دار سبزه، اشتباه می‌کنی! پارسال هم دنباله‌دار C/2022 E3 رو به اسم «دنباله‌دار سبز» صدا می‌زدن و تو ۲۰۲۴، اون «دنباله‌دار شیطان» 12P/Pons-Brooks هم نزدیک خورشید که شد، به رنگ سبز درومد. حتی یه دنباله‌دار دیگه به اسم SWAN25F هم همین امسال سبز شد.
حالا چرا بعضی دنباله‌دارها سبز میشن؟ معمول‌ترین دلیلش وجود «دایکربن» (dicarbon) تو ابرهای اطرافشونه. دایکربن یه جور مولکول از دو اتم کربن به‌هم چسبیده‌ست—برعکس وضعیت عادی کربن که یا تنهاست یا تو ساختارهایی مثل الماس قرار گرفته. ولی جالبه که تو مشاهدات دقیق از 3I/ATLAS هنوز اثری از دایکربن تو کومای (همون هاله گاز-غبار دور هسته) این دنباله‌دار دیده نشده. البته احتمال داره این مولکول‌ها زیر لایه‌های یخ مدفون بوده باشن و تازه الان که دنباله‌دار داره گرم‌تر میشه بیان بیرون. یا حتی ممکنه از مخلوط گازها و غبارای دیگه باشه که فقط خودش رو سبز نشون میده اما ترکیبش فرق داره.
یه داستان جالبتری هم این وسط هست! آوی لوئب (Avi Loeb) که یکی از دانشمندای معروف دانشگاه هاروارد و متخصص اشیای بین‌ستاره‌ایه، تو بلاگ خودش نوشته شاید رنگ سبز بخاطر وجود سیانید (cyanide) باشه. این سیانید رو هم یکی از تلسکوپ‌های خیلی قوی تو صحرای آتاکامای شیلی یه ماه پیش دیده بود تو ابر دنباله‌دار.
فعلاً باید منتظر عکسا و مشاهده‌های بیشتر بمونیم تا صد در صد مطمئن بشیم که جریان سبز شدن واقعیه و دلیل دقیقش رو پیدا کنیم. چون هنوز هیچ گروه دیگه‌ای این سبز شدن رو تأیید نکردن.
نکته نه‌چندان خوشحال‌کننده اینکه به زودی این دنباله‌دار افتخار حضورشو ازمون می‌گیره و پشت خورشید نسبت به زمین گم میشه. ولی دوباره چند ماه دیگه، درست قبل از اینکه به نزدیک‌ترین فاصله‌ش نسبت به زمین برسه (که حدود ۷۰۰ برابر فاصله ماه تا زمینه!) برمی‌گرده که بتونیم باز هم ببینیمش.
راستی، یه سری هم به بقیه داستان‌های خارق‌العاده درباره این دنباله‌دار بزنید، مثل تصویراش با تلسکوپ جیمز وب یا هاپل و حتی کسایی که گفتن شاید یه تکنولوژی فضایی مخفی بیگانگان باشه! خب، دیگه خودتون می‌دونین که دنباله‌دارها پر از سورپرایزن! 😉
منبع: +
