تا حالا شده به آسمون نگاه کنی و با خودت فکر کنی این ستاره‌ها واقعاً از کجا اومدن یا زمین چجوری شکل گرفته؟ خب، دانشمندها دقیقاً دنبال جواب این سوال‌هان و تلسکوپ قدرتمند جیمز وب هم کلی کمکشون کرده!
تلسکوپ جیمز وب (همون JWST معروف) تازه کلی عکس خفن از سحابی پروانه گرفته. این سحابی حدود 3400 سال نوری از ما دوره و توی صورت فلکی عقربه؛ اسم رسمیش هم NGC 6302 هست. سحابی یعنی یه ابر عظیم از گاز و گرد و غبار تو فضا که معمولاً از انفجار یا مرگ ستاره‌ها درست میشه.
داستان این پروانه فضایی از جایی شروع میشه که یه ستاره غول‌پیکر به آخر عمرش می‌رسه و کم‌کم پوست اندازی میکنه! مرکز این سحابی یه کوتوله سفید فوق‌العاده داغه. کوتوله سفید یعنی باقی‌مونده‌ی یه ستاره مثل خورشید که تموم سوختش رو مصرف کرده و حالا فقط هسته کوچیک و خیلی داغش مونده. دمای این ستاره بیشتر از 220 هزار کلوین (یعنی حدود 400 هزار درجه فارنهایت!) هست – تصور کن، یه عالمه داغ‌تر از خورشید خودمون!
اما بخش جذاب‌تر داستان تازه شروع میشه: این ستاره داره لایه‌های بیرونیش رو به شکل دو لوب داغ و نورانی به فضا پرت میکنه. همین لایه‌ها بال‌های پروانه رو درست کردن و ظاهر خیره‌کننده‌ای به این سحابی دادن.
تا قبل از این، فقط با تلسکوپ هابل می‌شد این سحابی رو دید. هابل هم خلاقیت به خرج داد و عکس‌های قشنگی از بال‌های پروانه‌ای و مرکز ستاره‌گونش گرفت. اما جیمز وب چون با نور مادون قرمز کار میکنه، یه عالمه جزئیات جدید بهمون نشون داده. مثلاً الان می‌تونیم ستاره مرکزی رو قشنگ ببینیم، یه حلقه گرد و خاکی که دورش می‌چرخه (دانشمندها بهش میگن دونات گازی!) و حتی دو تا جت انرژی که از ستاره به فضا پرتاب میشن رو کشف کنیم.
با این داده‌های جدید، دانشمندها فهمیدن که پروسه مردن ستاره‌ها اصلاً ماجرای ساده‌ای نیست! توی این سحابی، مثل یه آزمایشگاه زنده، هم میشه “جواهرات خنک” پیدا کرد هم “ذرات غبار سوزان”. جواهرات خنک در نواحی با آرامش و مدت‌زمان بالا شکل می‌گیرن و ذرات سوزان تو بخش‌های خشن‌تر و متغیرتر ساخته میشن.
اصلاً میدونستی اسم سحابی سیاره‌ای یه جورایی اشتباهیه؟ چون قدیما وقتی دانشمندها با تلسکوپ‌های ضعیف‌تر به این جور سحابی‌ها نگاه می‌کردن، فکر می‌کردن سیاره‌اند! اما در واقع اینجا فقط یه ستاره در حال مرگه که داره حسابی هیاهو به پا میکنه!
تو مطالعات جدید، دانشمندها تونستن ترکیبات مختلفی مثل کوارتز (یه جور کانی شبیه شیشه)، آهن، نیکل و حتی مولکول‌های آلی که بهشون میگن Polycyclic Aromatic Hydrocarbons (یا خلاصه PAH – یعنی مولکول‌هایی که تو خودشون حلقه‌های کربنی دارن و مثلاً تو دود یا زغال هم پیدا میشن!) رو ردیابی کنن. جالبه که احتمالاً این مولکول‌ها وقتی درست میشن که بادهای داغ و قوی از ستاره مرکزی به گازهای اطراف بزنه و یه جورایی واکنش درست کنه.
خود همین ذرات گرد و غبار، بعدا می‌تونن وارد چرخه کیهانی بشن و تو ساخت سیارات سنگی مثل زمین نقششون رو بازی کنن. در واقع شاید یه بخشی از زمین خودمون هم از همین سحابی‌ها اومده باشه!
به گفته «میکاکو ماتسورا» (ستاره‌شناس دانشگاه کاردیف و نویسنده اصلی این پژوهش)، این کشفیات می‌تونن بهمون نشون بدن مواد اولیه برای ساخت سیاره‌ها چطور کنار هم جمع میشن. اون میگه: “ما تونستیم هم سنگ‌های قیمتی خنک که تو مناطق آروم‌تر ساخته میشن رو ببینیم، هم غبارهای داغ که تو مناطق خشن‌تر شکل می‌گیرن، اونم همگی تو یک جسم واحد.”
این تحقیق هم تازه توی مجله Monthly Notices of the Royal Astronomical Society منتشر شده و کلی سروصدا به پا کرده. خلاصه اگه دنباله منشأ زمین و اسرار ستاره‌ها و فضا هستی، باید چشم‌هات رو به تصاویر باورنکردنی جیمز وب بدوزی. کی می‌دونه قسمت بعدی این سریال علمی چی رو برامون رو میکنه؟
منبع: +
