خب بچه‌ها، یه خبر داغ و هیجان‌انگیز از فضا دارم براتون! تازه همین چند وقت پیش دانشمندها با استفاده از تلسکوپ فوق‌العاده پیشرفته جیمز وب (James Webb Space Telescope که یکی از قوی‌ترین تلسکوپ‌های تاریخ هست) تونستن قدیمی‌ترین سیاه‌چاله‌ای که تا حالا پیدا شده رو ببینن. فکر کنید، این سیاه‌چاله مربوط به بیشتر از ۱۳ میلیارد سال پیشه! یعنی زمانی که دنیا تازه ۵۰۰ میلیون سال از انفجار بزرگش یعنی Big Bang گذشته بود.
یه گالاکسی خیلی کوچولو به اسم CAPERS-LRD-z9 که همراه این سیاه‌چاله هستش، از اون گالاکسی‌های خاصه که بهش می‌گن “Little Red Dot” یا به فارسی: نقطه قرمز کوچولو. چرا بهش این اسم رو دادن؟ چون هم اندازه‌ش کوچیکه (البته نسبت به بقیه کهکشانا!) و هم وقتی با ابزارهای مادون قرمز جیمز وب نگاهش می‌کنیم، نورش به صورت قرمز درمیاد. این خودش کلی راز داره که چرا اینطوریه و دانشمندها هنوز تهش رو در نیاوردن.
اتفاقاً وقتی این نقطه‌های قرمز کوچولو سر و کله‌شون توی عکس‌های جیمز وب پیدا شد، دانشمندها حسابی تعجب کردن چون هیچ شباهتی به گالاکسی‌هایی که تا حالا با تلسکوپ هابل دیده بودن، نداشت. ستاره‌شناس‌ها هنوز در حال سر و کله زدن با این موضوع هستن تا بفهمن اینا دقیقاً چی هستن و چطوری شکل گرفتن.
حالا چرا CAPERS-LRD-z9 انقدر خاصه؟ دانشمندها اومدن با دقت نور این گالاکسی رو بررسی کردن و دیدن یه الگوی خاص طول موج توش هست که فقط وقتی ایجاد میشه که یه گاز خیلی سریع داره میفته توی سیاه‌چاله. اینجوری مطمئن شدن که این نقطه قرمز کوچولو در واقع یه سیاه‌چاله واقعی داره و اونم از زمان‌هایی که دیگه ته ته قدمته! به بیان دیگه، تا این لحظه هیچ سیاه‌چاله‌ای که “قطعی” باشه و مال این زمان دور باشه، پیدا نکرده بودن. شاید چیزایی دورتَر از این پیدا کرده باشن، ولی اثبات‌شون به این اندازه نمی‌شه روش حساب باز کرد.
حالا یه نکته جالب بگم: این سیاه‌چاله که وسط CAPERS-LRD-z9 جا خوش کرده، حدود ۳۸ میلیون برابر خورشید ما جرم داره! یعنی به نظرتون سنگین نیست؟ جالبه بدونین این یعنی تقریباً ۱۰ برابر جرم سیاه‌چاله‌ای که وسط کهکشان راه شیری خودمون (Sagittarius A*) قرار گرفته. نکته باحال‌تر اینکه این سیاه‌چاله به تنهایی ۵ درصد کل جرم ستاره‌های کهکشانش رو تشکیل میده؛ این عدد توی کهکشان‌های امروزی اصلاً اینجوری نیست و این نشون میده که سیاه‌چاله‌های اولیه خیلی سریع‌تر از حد تصور ما رشد می‌کردن یا از اول خیلی پُرخورتر و قوی‌تر به دنیا اومدن!
الان دانشمندها دارن حدس می‌زنن که شاید دلیل اینکه این نقطه‌های قرمز کوچولو انقدر قرمز هستن، وجود ابر گاز خیلی غلیظ دور اون سیاه‌چاله‌ها باشه. این ابر باعث میشه نوری که از گالاکسی بیرون می‌زنه، کش بیاد و بیشترش تبدیل به طول موج قرمز بشه – اصطلاح فنی‌اش اینه که نورش شیفت قرمز پیدا می‌کنه (Redshift یعنی وقتی نور توی فضا حرکت می‌کنه و به خاطر انبساط دنیا طول موجش بیشتر و قرمزتر میشه).
در هر صورت، این کشف فوق‌العاده مهمه چون نشون میده چی توی روزهای اول دنیا جریان داشته و سیاه‌چاله‌ها چی جوری روشون رو شروع کردن. استیون فینکلشتاین، یکی از اعضای تیم تحقیق، گفته این تأییدی بر اینه که سیاه‌چاله‌های اولیه خیلی سریع رشد می‌کردن یا همون اولش خیلی سنگین بودن – چیزی که مدل‌های قبلی‌مون پیش‌بینی نمی‌کردن.
در آخر، آنتونی تیلور یکی دیگه از ستاره‌شناس‌ها هم کلی ذوق زده شده و گفته پیدا کردن همچین سوژه‌هایی خیلی به کارشون میاد تا بفهمن مراحل اولیه شکل‌گیری سیاه‌چاله‌ها چطور بوده. خلاصه که این تازه اولشه و با هر بار نگاه کردن به گالاکسی CAPERS-LRD-z9 میشه کلی چیز جدید درباره دنیا، سیاه‌چاله‌ها و گالاکسی‌های اولیه یاد گرفت.
خلاصه اینکه بچه‌ها، تصور کنید تونستیم با فناوری امروز تا ته تاریخ دنیا نگاه کنیم و یه سیاه‌چاله غول‌پیکر از زمان دایناسورها هم قدیمی‌تر رو ببینیم! چه دنیای عجیب و باحالی داریم…
منبع: +
![This image from the NASA/ESA/CSA James Webb Space Telescope revisits one of the most iconic regions of the sky, the Hubble Ultra Deep Field, through the eyes of two of Webb’s instruments. The result is a detailed view that reveals thousands of distant galaxies, some dating back to the earliest periods of cosmic history.The field shown here, known as the MIRI Deep Imaging Survey (MIDIS) region, was observed with the three shortest-wavelength filters of Webb’s Mid-Infrared Instrument (MIRI) for nearly 100 hours in total. This included Webb's longest observation of an extragalactic field in one filter so far, producing one of the deepest views ever obtained of the Universe. Combined with data from Webb’s Near-Infrared Camera (NIRCam), this image allows astronomers to explore how galaxies formed and evolved over billions of years. These deep observations have revealed more than 2500 sources in this tiny patch of sky. Among them are hundreds of extremely red galaxies — some of which are likely massive, dust-obscured systems or evolved galaxies with mature stars that formed early in the Universe’s history. Thanks to Webb’s sharp resolution, even at mid-infrared wavelengths, researchers can resolve the structures of many of these galaxies and study how their light is distributed, shedding light on their growth and evolution. In this image, the colours that have been assigned to different kinds of infrared light highlight the fine distinctions astronomers can make with this deep data. Orange and red represent the longest mid-infrared wavelengths. The galaxies in these colours have extra features — such as high concentrations of dust, copious star formation, or an active galactic nucleus (AGN) at their centre — which emit more of this farther infrared light. Small, greenish-white galaxies are particularly distant, with high redshift. This shifts their light spectrum into the peak mid-infrared wavelengths of the data, which are depicted in white and green. Most of the galaxies in this image lack any such mid-infrared boosting features, leaving them most bright at shorter near-infrared wavelengths, which are depicted with blue and cyan colours. By returning to this legacy field first made famous by the NASA/ESA Hubble Space Telescope, Webb is continuing and expanding the deep field tradition — revealing new details, uncovering previously hidden galaxies, and offering fresh insights into the formation of the first cosmic structures. The MIRI observations were taken as part of the Webb programmes #1283 and #6511 (PI: G. Östlin). [Image Description: An area of deep space with thousands of galaxies in various shapes and sizes on a black background. Most are circles or ovals, with a few spirals. More distant galaxies are smaller, down to being mere dots, while closer galaxies are larger and some appear to be glowing. Red and orange galaxies contain more dust or more stellar activity.] Links Science paper (G. Östlin et al.) Slider Tool Pan Video Transition video (with Hubble Ultra Deep Field)](https://x-madani.com/wp-content/uploads/elementor/thumbs/unnamed-file-453-ra2iliotwxmgy5s71b2mqxpjxsfbhyosnx0bztidhg.jpg "A fresh look at a classic deep field")
