حتماً شنیدی یا حتی با یه تلسکوپ کوچیک توی حیاطت نگاه کردی و اسم کهکشان سیگاری (یا همون M82) به گوشت خورده! این کهکشان یکی از اوناییه که خیلی راحت پیدا میشه؛ چون همسایه‌اش، کهکشان Bode (M81)، هم درست کنارش دیده میشه. توی آسمون شب از نظر روشنایی هم جزو ستاره‌ها، معرکه‌س و کلی از آماتورای نجوم خیلی باهاش حال می‌کنن.
حالا یه خبر داغ: تلسکوپ فضایی جیمز وب، که معروفه به JWST (یعنی اون غول بزرگ ناسا که تصاویر فضایی خارق‌العاده می‌فرسته)، یه عکس جدید از M82 منتشر کرده که کل هسته‌ش داره شعله می‌کشه، تقریباً پر از میلیاردها ستاره! تو این عکس جدید (که در اکتبر ۲۰۲۵ منتشر شده)، حتی میشه جریانات گرد و خاک قرمز و نارنجی رو بالای و پایین این کهکشان دید که به خاطر بادهای خیلی شدید داره بیرون زده میشه.
یه نکته جالب! این کهکشان از نوع “Starburst Galaxy” هست؛ یعنی کهکشانی که تولید ستاره توش خیلی شدیده و با سرعت ده برابر بیشتر از کهکشان راه شیری خودمون، ستاره می‌سازه! در حالی که ابعادش تقریباً چهار برابر از راه شیری کوچیکتره، اما پنج برابر بیشتر از ما می‌درخشه! Starburst یعنی “انفجار ستاره‌سازی” و اشاره داره به همین کارخونه ستاره‌سازی که M82 راه انداخته.
حالا چرا اینطوری شده؟ خب، این وسط همسایه شیطونش، یعنی M81، نقش داشته. دانشمندا میگن این دوتا کهکشان کلی باهم تعامل داشتن (یعنی جاذبه‌شون رو همدیگه تأثیر گذاشته) و همین باعث شده گاز از M81 بکشه بیاد وسط M82 و به پارتی ستاره‌سازی کمک کنه! این وسط بیش از صد تا “خوشه اَبَرستاره” (Super Star Cluster) وجود داره؛ یعنی هر خوشه خودش صدها هزار ستاره توشه و بعضیاش هنوز تو دل ابرهای گازیشون دارن متولد میشن.
تلسکوپ جیمز وب به خاطر یه دوربین خاصش به اسم NIRCam (یعنی دوربین مادون قرمز نزدیک که موج‌هایی می‌بینه که چشم ما نمی‌بینه)، تونسته جزئیاتی رو نشون بده که تو عکسای قبلی حتی فکرش رو هم نمی‌کردیم. تو عکس جدید، هسته کهکشان داره با نور آبی-سفید غرق میشه و این ابرهای قرمز-نارنجی بالاش کاملاً معلومه.
یه چیز باحال دیگه! تو این تصویر چیا می‌بینیم؟ “پلاوم‌های آلی” (یعنی plumes of organic molecules که ترکیباتی مثل هیدروکربن‌های آروماتیک چندحلقه‌ای یا همون PAHها هستن) که خودشون حدود ۱۶۰ سال نوری قطر دارن و توسط بادهای شدید از دیسک کهکشان کشیده میشن بیرون. این پلی‌سیکلیک آروماتیک‌ها (PAHs)، مولکول‌های درشت و حلقه‌ای هستن که حتی رو کره زمین هم تو دوده و آلودگی هوا پیدا میشن، اما اینجا میلیون‌ها کیلومتر از ما دورن، وسط یک کهکشان دیگه!
اگه ساکن نیم‌کره شمالی باشی و تو فصل پاییز یا زمستون دنبال M81 و M82 بگردی، این دوتا کهکشان واقعاً منظره محشری دارن. کافیه فقط شمال غربی ستاره درخشان Dubhe (که دهنه قاب بزرگ دب اکبره) رو پیدا کنی – دو تا تیکهٔ نور پخش و کم‌رنگ ظاهر میشن. حتی با یه تلسکوپ کوچیک هم میشه دوتاشون رو تو یه نمای مشترک دید!
خلاصه، این عکس جدید جیمز وب واقعاً نشون میده که کهکشان سیگاری هنوزم خفن‌ترین نمایش ستاره‌سازی رو داره اجرا می‌کنه. اگه اهل فضا و عکسای باحال هستی، حتماً یه سری هم به آرشیو عکس‌های فضایی بزن که عالم و آدم ازش شگفت‌زده میشن!
منبع: +
