یه اتفاق عجیب توی دنیای ستاره‌ها افتاده که کلی آدمای فضایی دوست (و حتی فضایی‌بازها!) رو هیجان‌زده کرده. داستان درباره دنباله‌داری به اسم 3I/ATLAS هست که اصلاً از سیاره‌ها و دنباله‌دارهای معمول خودمون نیست، بلکه یه مهمون خارجیه از یه جای خیلی خیلی دور توی کهکشان! جالبه بدونین فقط تا حالا سه تا شیء بین‌ستاره‌ای تو کل تاریخ رصد شده که این دنبالهدار سومیشه.
اخیراً دانشمندان با تلسکوپ فضایی جیمز وب (James Webb Space Telescope که یه تلسکوپ فوق‌العاده پیشرفته و گرون برای دیدن فضاست) اومدن و عکس و اطلاعاتی از این دنبالهدار گرفتن که همه رو به تعجب انداخته. اونا تو 6 آگوست با ابزار NIRSpec که همون طیف‌سنج نزدیک به فروسرخ این تلسکوپ هست (یعنی دستگاهی که می‌تونه نور رو با جزئیات زیادی آنالیز کنه)، به سراغ 3I/ATLAS رفتن تا ببینن چی داره تو خودش.
حالا عجیب‌ترین چیزی که پیدا کردن اینه که نسبت دی‌اکسید کربن (CO2) به آب (H2O) تو این دنبالهدار، از هر دنبالهدار دیگه‌ای که تا حالا دیده شده بالاتره! یعنی چی؟ یعنی در مقایسه با دنباله‌دارهای منظومه شمسی، این یکی مقدار دی‌اکسید کربنش خیلی زیاده. بچه‌ها، این موضوع خیلی جالبه، چون ممکنه بهمون بگه این یارو از کجا اومده و چه چیزایی تو خونه‌شون جریان داشته!
دانشمندا میگن این نسبت عجیب یا به خاطر اینه که این دنبالهدار تو محیطی با پرتوهای خیلی زیاد شکل گرفته (یعنی مثلاً نزدیک یه ستاره خفن از نوع خودش)، یا اینکه همون اولش جای خاصی از صفحات پیش‌سیاره‌ای (protoplanetary disk یعنی اون حلقه‌های گاز و گرد و غباری که دور ستارگان جوون می‌چرخه و از توشون سیاره و دنبالهدار به دنیا میان) متولد شده که CO2 راحت یخ بزنه. خلاصه همه چی داره بهمون میگه اصلاً با دنباله‌دارای معمولی کار نداریم!
وقتی اینجور دنبالهدار به ستاره نزدیک میشه، یه «کـوما» (coma) دورش شکل می‌گیره؛ یعنی نوعی جو نازک و ابری از گاز و غبار که از گرم شدن یخ‌ها و موادش آزاد میشه، درست مثل دود و بخار. توی تصاویر جدید مشخص شده که توی کومای این یکی، دی‌اکسید کربن حرف اول رو میزنه.
راستی سرعت حرکت 3I/ATLAS هم معرکه‌ست؛ بیش از 210هزار کیلومتر در ساعت می‌ره! یعنی حساب کنید با این سرعت اگه توی زمین مسابقه بده، همه‌ی ماشین‌ها و هواپیماها هیچ شانسی پیشش ندارن! این سرعت باعث شده دانشمندا باور داشته باشن این دنبالهدار میلیاردها سال توی کهکشان ول گشته و حسابی دور برداشته و انرژی گرفته، مخصوصاً وقتی کنار ستاره‌ها و سحابی‌ها (nebula، یعنی همون ابرهای عظیم گازی توی فضا) عبور کرده.
در مورد اندازه‌ش هم، اول فکر می‌کردن خیلی گنده‌ست (حدود 11 کیلومتر قطر)، اما اطلاعات جدید از تلسکوپ هابل اونو بین 3.5 تا 5.6 کیلومتر اعلام کردن. تازه، فعلاً فکر می‌کنن این بزرگ‌ترین و شاید حتی قدیمی‌ترین شیء بین‌ستاره‌ای باشه که تا حالا دیدن! بعضی از مطالعات میگن ممکنه این دنبالهدار حداقل 3 میلیارد سال از کل سامانه شمسی ما (که خودش حدود 4.6 میلیارد سال سن داره) پیرتر باشه. واقعاً عجیبه که از کجا پیداش شده!
یه نکته بامزه اینکه، یه گروه کم و بیش جنجالی از محقق‌ها یه ادعای جالب و البته غیرعلمی داشتن که این دنبالهدار شاید اصلاً تکنولوژی فضایی بیگانگان باشه یا حتی “دشمن”! اما سریع خیلی از کارشناسا گفتن این حرف‌ها چرت و پرته و اصلاً توهین به علم حساب میشه!
آخَر کار هم کسی نمی‌دونه دقیقاً این دنبالهدار از کدوم نقطه‌ی کهکشان سر و کله‌ش پیدا شده. دانشمندها میگن مسیری که این دنبالهدار داره، اونقدر صاف و کشیده و متفاوت از بقیه اجرام منظومه شمسیه که نمی‌تونیم حتی با حساب کتاب دقیق بگیم از کجا شروع کرده.
خلاصه، 3I/ATLAS یه مهمون خاص و عجیب و غریب توی منظومه شمسی ماست که قبل از اینکه بزنه بره یه جای دیگه برای همیشه، دانشمندا تا بتونن دارن ازش اطلاعات می‌گیرن. این جور کشف‌ها، هم ذهنمون رو باز می‌کنه هم نشون میده دنیای فضا هنوز کلی رازهای هیجان‌انگیز داره!
منبع: +
![This image set showcases three views of the Butterfly Nebula, also called NGC 6302. The Butterfly Nebula, located about 3400 light-years away in the constellation Scorpius, is one of the best-studied planetary nebulae in our galaxy. Planetary nebulae are among the most beautiful and most elusive creatures in the cosmic zoo. These nebulae form when stars with masses between about 0.8 and 8 times the mass of the Sun shed most of their mass at the end of their lives. The planetary nebula phase is fleeting, lasting only about 20 000 years. The Butterfly Nebula is a bipolar nebula, meaning that it has two lobes that spread in opposite directions, forming the ‘wings’ of the butterfly. A dark band of dusty gas poses as the butterfly’s ‘body’. This band is actually a doughnut-shaped torus that’s being viewed from the side, hiding the nebula’s central star — the ancient core of a Sun-like star that energises the nebula and causes it to glow. The dusty doughnut may be responsible for the nebula’s insectoid shape by preventing gas from flowing outward from the star equally in all directions. The first and second of the three images shown here highlight the bipolar nature of the Butterfly Nebula in optical and near-infrared light captured by the NASA/ESA Hubble Space Telescope. The new Webb image on the right zooms in on the centre of the Butterfly Nebula and its dusty torus, providing an unprecedented view of its complex structure. The Webb data are supplemented with data from the Atacama Large Millimetre/submillimetre Array, a powerful network of radio dishes. While the nebula’s central star is blanketed with thick, dusty gas at optical wavelengths, Webb’s infrared capabilities reveal the central star and show the doughnut-shaped torus and interconnected bubbles of dusty gas that surround it. [Image description: Three views of the same nebula, presented side by side. The left and middle images, which are labeled ‘Hubble Optical’ and ‘Hubble Near IR’, show the nebula at roughly the same scale. These two images show some similar features, including a dark dust lane that runs through the centre of the nebula and two broad clouds that emerge from either side of the dust lane like the outstretched wings of a butterfly. A diamond-shaped region centred on the dust lane is outlined in each of these images. In the optical Hubble image, the nebula appears clumpy and nearly opaque, with few background stars showing through the cloudy material. The nebula appears in different shades of cream, yellow and orange, with the lightest colours appearing closest to the centre. The background of space is black with a handful of stars that are tinged pink. In the near-infrared Hubble image, the nebula appears cream coloured and most opaque near the centre, then becomes reddish with purple streaks and more translucent out toward the wings of the nebula. There are hundreds of background stars in the image, many of which are visible through the nebula. The third and final image zooms in on the diamond-shaped region near the centre of the other two images. This image is labeled ‘Webb & ALMA, Mid-IR & Sub-mm’. This image is completely different from the other two, showing a bright source at the centre that is surrounded by greenish nebulosity and several looping lines in cream, orange and pink. The upper-right and lower-left corners of this image show a purple streak pointing out of the image.]](https://x-madani.com/wp-content/uploads/elementor/thumbs/unnamed-file-1084-raygb85qnb0hgax97qibnvyodttpynyi7y5f8akts4.jpg "Butterfly Nebula NGC 6302 (Hubble and Webb + ALMA images, side by side)")
