سلام به همه رفقای کنجکاوم! امروز میخوام یه عالمه خبر علمی جذاب و باحال رو براتون تعریف کنم که واقعاً پر از هیجان و شگفتیه؛ از لرزشهای زمین در ژاپن گرفته تا آسمونای رنگی شمال و حتی رازهای آدم کوچولوهای باستانی و مواد عجیبوغریب!
خب بذارین از ژاپن شروع کنم. دیشب ساعت ۱۱:۱۵ شب به وقت ژاپن (که توی ایران حدود شیش صبح میشه)، یه زلزله بزرگ با قدرت ۷/۶ ریشتر ساحل شمالشرقی جزیره اصلی ژاپن (هونشو) رو لرزوند. شدت این زلزله طوری بود که توی شهر هاچینوه، آژانس هواشناسی ژاپن گفت “امکان نداره کسی بتونه رو پا وایسته یا حتی بدون خزیدن حرکت کنه!”. یه لحظه تصور کنین چقدر ترسناک! بعدش هم سریع یه هشدار سونامی دادن و فکر میکردن موجها تا ۳ مترم ممکنه برسن. ولی خوشبختانه موجهایی که اومدن از یه متر بالاتر نرفتن و الانم هشدار رو «سطحیتر» کردن (یعنی دیگه خطر خیلی جدی نیست و مردم با آرامش بیشتری میتونن برگردن خونشون).
توی همین ماجرا، گزارشهایی از آسیبها و مجروحین هم شنیده شد. مثلاً چند نفر توی شهرها و روستاهایی که نزدیک به ساحل بودن آسیب دیدن، اما فعلاً خبر مرگ و میر نداریم و همه مجروحین هم هوشیار بودن. دولت ژاپن یه تیم ویژه گذاشته برای مدیریت اوضاع و البته نیروگاههای هستهای هم همچنان امن و سالم کار میکنن. خلاصه، ماجرا فعلاً با ترس اما کم آسیب داره جلو میره.
برگردیم یه کم عقب، بریم هاوایی! آتشفشون معروف «کیلاوآ» دوباره حسابی غوغا به پا کرده. آخر هفته گذشته چشمههای عجیب غلیان گدازه (یعنی فوارههایی از مذاب داغ که از دل زمین بیرون میزنن و بعضی وقتا ارتفاعشون به صدها متر میرسه!) توی دهانه هالمااومائو ظاهر شدن و حتی یه دوربین از مرکز تحقیقات زمینشناسی آمریکا (USGS) رو خوردن! یعنی دوربین تا آخرین لحظات، حمله دیوار گدازه رو فیلم گرفت و بعد خاموش شد؛ خیلی شجاعانه مرد! جالب اینجاست که این فوران، سیوهشتمین فوران متوالی این آتشفشونه که تازه از سال پیش شروع شده. کلاً این کیلاوآ یکی از فعالترین آتشفشانهای دنیاس و بعیده به این زودیها آروم بگیره!
حالا بریم سراغ یه خبر شگفتانگیز فضایی: آماده باشین برای دیدن شفق قطبی (اون نورهای سبز و صورتی باحال که معمولا فقط نزدیک قطب شمال و جنوب دیده میشن)! طبق پیشبینی مرکز پیشبینی وضعیت هوای فضایی آمریکا (NOAA — یعنی جایی که آبوهوای فضا رو بررسی میکنن، مثلاً فعالیت خورشیدی، طوفان مغناطیسی و …)، فردا یه طوفان ژئومغناطیسی (G3 Geomagnetic Storm یعنی یه حرکت حسابی مغناطیسی توی جو زمین که میتونه شفقهای قشنگی درست کنه) توی بخش زیادی از آمریکا و جاهای دیگه دیده میشه. ماجرا از این قراره که خورشید یه CME یا «خروج جرم کرونا» فرستاده (یعنی انفجار تودههای پلاسمای داغ به سمت زمین) که قراره بخوره به میدان مغناطیسی زمین و اون موقع، ممکنه کلی شفق قطبی خوشگل ببینیم!
آها! امروز خورشید دوباره یه شرارتی کرده بود و یه شراره خورشیدی قوی (X1.1 — اینا رو با عددای مخصوص درجهبندی میکنن، X قویترینشه) فرستاد که باعث اختلال امواج رادیویی توی استرالیا و جنوب آسیا شد.
حالا از فضا بیایم پایین، بریم به تاریخ دور: حتماً شنیدید بعضی انسانهای باستانی قدکوتاه و جالب توی اندونزی کشف شدن که بهشون “هابیت” میگن. دانشمندها اسم علمیشون رو گذاشتن Homo floresiensis. طبق تحقیقات جدید، شاید یه دوره خشکسالی حسابی باعث منقرض شدن این آدمکوچولوها شده. ماجرا این بوده که اون موقعها، یه نوع فیل باستانی کوچیک (استگودون) غذای اصلی هابیتها بوده ولی وقتی بارون کم میاد، این فیلها کم میشن و هابیتها مجبور میشن با انسانهای امروزی (ماها!) سر غذا رقابت کنن و کم کم نسلشون تموم میشه. البته بعضیها هم میگن شاید فوران یه آتشفشان دیگه سری به گذر عمر این موجودات زده! در کل، هنوز کلی سوال بیجواب درباره این آدمهای جالب باقی مونده.
بیا یه سر بزنیم جنوب روسیه، جای تاریکی از تاریخ که لابد کمتر شنیدی. باستانشناسها یه مجموعه خیلی عجیب پیدا کردن: صدها لقمه زین اسب و مهرههای برنزی تو زمین کنار مقبرههای سلطانهای کوچنشین قرن چهارم قبل میلاد. چیز عجیبی که هست اینه که این وسایل رو مثل قربانی جمع کردن (یعنی برای مراسم مذهبی یا قربانی به خداها گذاشتنشون)، حتی یه پلاک طلای با طرح ببر هم بینشون بوده!
یه کشف عجیب دیگه هم توی مکزیک داشتن: یه جمجمه انسان باستانی کشف شده که کاملاً مکعبیه! انگار سر یه آدم رو از بچگی با پارچه یا تخته بسته بودن که کلهش کاملاً چهارگوش دراومده. البته این کار “شکلدادن به جمجمه” یا به قول باستانشناسها “Cranial Vault Modification”، کار تازهای نیست و تو نقاط مختلفی از دنیا دیده شده، اما این مدل مکعبی واقعاً توی اون منطقه بیسابقه بوده.
یه خبر جالب واسه عاشقای علم فضا: سه تا فضانورد (یکی آمریکایی و دو تا روس) بعد از هشت ماه زندگی تو ایستگاه فضایی بینالمللی (ISS)، امشب قراره با سفینه سایوز به زمین برگردن. تا امروز، این سه نفر حدود ۱۰۴ میلیون مایل (یعنی نزدیک ۱۶۷ میلیون کیلومتر!) دور زمین چرخیدن. تازه با سرعت ۳.۵ ساعته برمیگردن که سریعتر از پرواز نیویورک تا سانفرانسیسکوئه!
بزنیم تو کار شیمی؛ دانشمندای خلاق اومدن از روغن خوراکی دورریختنی (این روغنهایی که بعد سرخ کردن میمونه!) یه جور چسب خیلی قوی ساختن، طوری که میتونن باهاش دو تا پلاک فولادی رو بچسبونن و حتی یه ماشین رو بکشونن! اساس کار هم این بوده که ملکولهای روغن رو با یه تکنیک ویژه خورد و بازترکیب کردن تا یه «پلیمر» (یا همون پلاستیک با چسبندگی بالا) بسازن؛ خلاصه بازیافت درجه یک!
راستی، دنبال ماده تاریک هم رفتن و هنوز هیچی پیدا نکردن! شاید بگی این بدشانسیه اما دانشمندها خیلی ذوق دارن. ماده تاریک (Dark Matter یعنی مادّهای که اصلاً از خودش نور نداره ولی جاذبه قویای داره و بیشتر جرم جهان رو تشکیل میده!) بازم سربهمهر مونده. توی آزمایش LUX-ZEPLIN نزدیک ۴۱۷ روز توی اعماق زمین دنبال نشونهش بودن و با این قوانین طبیعت حالا دانشمندها میتونن روی فرضیههاشون دقت بیشتری کنن؛ خلاصه، حتی جواب منفی هم براشون مهم و هیجانانگیزه!
و اما تصاویری جدید از دنبالهدار 3I/ATLAS هم داریم که ناسا و ESA گرفتن و نشون دادن این دنبالهدار قبل از نزدیک شدنش به زمین (۱۹ دسامبر) حسابی فعال شده.
یه چندتا خبر کوچیک هم هست:
- بالاخره تو روسیه یه مجموعه قدیمی مراسم قربانی پیدا شده.
- تو فرانسه، چند تا قلک خوکی ۱۸۰۰ ساله پر از سکه رومی پیدا کردن.
- توی مریخ، تختهسنگهایی به شدت سفید و عجیبی هست که نشون میده شاید یه زمانی اونجا آب و هوای استوایی بوده.
- ساکنان بومی آمریکا که خیلی وقتا فقط اسمشون کنار ماجراهای کلونیستها میاد، حالا محل سکونتشون رو کشف کردن.
حسابی خسته شدید؟ البته این دنیای علم تمومی نداره و هر روز چیزای باحال و عجیبی قراره اتفاق بیفته. پس تا فردا و اخبار داغ دیگه، بدرود رفقا!
منبع: +
