یه خبر هیجان‌انگیز از دنیای فسیل‌ها؛ دانشمندها تو جزیره اسکایِ اسکاتلند (یه جزیره قدیمی و دور افتاده در شمال غرب بریتانیا) یه فسیل عجیب پیدا کردن که ترکیبی از مار و مارمولکه! این موجود قدیمی که حدود ۱۶۷ میلیون سال پیش، یعنی دوران ژوراسیک زندگی می‌کرده، اسم باحالی گرفته: «Breugnathair elgolensis» که به معنای «مار تقلبی الگول» هست. الگول هم اسم منطقه‌ایه که این فسیل رو اونجا پیدا کردن.
خب حالا چرا لباس «مار تقلبی» بهش داده‌ان؟ چون دندون‌هاش مثل مار قلاب‌دار و خمیده‌س، دقیقاً مشابه دندون مار پیتون امروزی! با این دندون‌ها شکارهاش رو، که شامل مارمولکای کوچیک‌تر، پستاندارهای خیلی ابتدایی یا حتی بچه دایناسورهای کوچیک می‌شده، قورت می‌داده! اندازه این مارمولک-مار حدود ۴۱ سانتی‌متر بوده. شاید ارش کوچیک به نظر بیاد، ولی برای زمانی که زندگی می‌کرده، یکی از بزرگ‌ترینای اون منطقه بوده!
جالبیش اینجاست که جونورش بدنی مثل مار کوتاه و کشیده داشت، اما دست و پاهاش کاملاً مثل یه مارمولک امروزی در اومده بوده! حتی بعضی از استخون‌های جمجمه‌اش شبیه مارمولک‌های گکو (گکوها همون مارمولک‌های کوچیک و چسبناک دیوار خونمون هستن!) دیده می‌شه. خلاصه دانشمندها هنوز دارن سعی می‌کنن بفهمن این وسط چی به چیه و این موجود از لحاظ تکاملی دقیقاً چه مسیری رو طی کرده.
با اینکه تحقیقات روی منشأ مارها و مارمولک‌ها هنوز گنگ و پراکنده‌ست، اما کشف این فسیل یه سرنخ جدید بهشون داده. به طور کلی، مارها و مارمولک‌ها هر دو عضو یه خانواده بزرگ به اسم Squamata هستن (یعنی همۀ خزنده‌هایی که یا دست و پا دارن یا بی‌دست و پا هستن). حدود ۱۹۰ میلیون سال پیش این خانواده اومد رو زمین. جالب اینه که مارمولک‌ها زودتر از مارها پیداشون شد و معمولاً چهار تا دست و پا دارن، در حالی که مارها بی‌دست و پا زندگی‌اشون رو زدن جلو.
خانم سوزان ایوانز، استاد کالج دانشگاهی لندن و از نویسنده‌های این مقاله، گفته فسیل‌های ژوراسیک جزیره اسکای اصلاً شوخی ندارن و آثار فوق‌العاده‌ای برای درک تکامل خیلی از موجودات امروزی دارن، به خصوص مارمولک‌ها که اونجا تازه شروع به تنوع دادن داشتن.
این فسیل رو اولین بار آقای استیگ والش، از موزه ملی اسکاتلند، تو سال ۲۰۱۵ کشف کرده و تیمش کلی وقت گذاشته تا با وسایلی مثل عکس‌برداری با اشعه ایکس (X-ray یعنی روشی که با استفاده از پرتو ایکس داخل اجسام رو می‌بینن) و اسکن‌های CT (که شبیه همون سی‌تی‌اسکن بیمارستانه، ولی برای فسیل‌ها!) بتونن جزئیات بیشتری ازش در بیارن. همه این کارها تقریباً نزدیک یه دهه طول کشیده!
بر اساس یافته‌های جدید، این موجود به زیرگروهی از اسکوماتا به اسم Parviraptoridae تعلق داشته (این یعنی یه شاخه فرعی از خزنده‌ها که قبلاً فقط چند تیکه استخون ازش داشتن و فکر می‌کردن کلاً مارمولکای گم‌وگور شدن!) قبلاً دانشمندها فکر می‌کردن استخون‌های شبیه مار و گکو کنار هم یعنی دو جونور جدا، ولی این کشف نشون داد که واقعاً یه نمونه بوده که هر دو ویژگی رو داشته! سوزان ایوانز می‌گه این حس همون موقعیه که بعد سال‌ها تکه‌های پازل رو جمع می‌کنی و یهو جعبۀ اصلی پازل رو پیدا می‌کنی که عکس کامل روشه!
حالا دانشمندها هنوز نمی‌دونن مارها مستقیم از همین مدل جونورها اومدن یا اینکه خودشون به طور جداگانه ویژگی‌های شبیه به هم پیدا کردن. حتی امکان داره این فسیل اصلاً جد مشترک تمام مارها و مارمولک‌ها باشه. روجر بنسون، یکی دیگه از نویسنده‌های مقاله، گفته این فسیل مسیر تحقیق رو کلی جلو می‌بره، ولی همچنان راز محل تولد واقعی مارها رو حل نکرده – فقط کلی هیجان‌زده‌ترشون کرده!
در کل، این کشف بهمون یادآوری می‌کنه که مسیر تکامل اصلاً یه خط صاف نیست و ممکنه همونقدر که غیرقابل پیش‌بینیه، جذاب هم باشه. پس دفعه بعد که مارمولک یا مار رو دیدی، یادت باشه که این موجودات، تو گذشته‌هایی خیلی دور، شاید خیلی فرق داشتن با چیزی که الان می‌بینی!
منبع: +
