خب بذار برات یه داستان باحال و عجیب از قلب آفریقا تعریف کنم. یه عکس خیلی جذاب توسط یکی از فضانوردا از ایستگاه فضایی بین‌المللی گرفته شده که بدون شوخی، یه دریاچه رو شبیه آینه‌ای نقره‌ای و بزرگ نشون می‌ده! بیا با هم بریم سراغ جزییاتش…
ماجرا مربوط به “دریاچه ایرو” یا به فرانسوی “لاک ایرو” هست که تو کشور چاد قرار داره و تقریباً دوازده کیلومتر پهنا داره. این یعنی چیزی در حد ۷ مایل! این دریاچه تقریباً ۱۰۰ کیلومتر بالاتر از مرز چاد و آفریقای مرکزیه—یه منطقه بین بیابون ساهارا و جنگل‌های انبوه آفریقای مرکزی که بهش منطقه ساحل یا Sahel می‌گن (ساحل در واقع یه کمربند پهن علفزار بین بیابون و جنگله).
عکس فضانورد از بالای کره زمین گرفته شده، دقیقاً در تاریخ ۲۱ دسامبر ۲۰۲۴. تو عکس، نور خورشید جوری رو سطح دریاچه و رودخونه اطرافش—که اسمش Bahr Salamat یا همون بحر سلامته—منعکس شده که انگار سطح آب یه تیکه فلز براقه! این حالت عجیب که نور خورشید صاف می‌تابه و مثل آینه منعکس می‌شه یه پدیده علمی داره به اسم “سان‌گلینت” (Sunglint). سان‌گلینت یعنی وقتی ناظر، یعنی کسی که داره نگاه می‌کنه، دقیقاً تو راستای خورشید و سطح منعکس کننده (اینجا آب) قرار بگیره و نور خورشید مستقیماً تو چشاش بیفته، سطح آب مثل یه آینه براق می‌شه. از رو زمین خیلی سخت می‌تونی این حالت رو ببینی ولی از فضا اوضاع فرق داره!
جالب‌تر این‌جاست که تو عکس، قسمت‌هایی از آب حتی سفیدتر دیده می‌شن! اینا همون انعکاس ابرها روی سطح آبه—یعنی یه جوری انگار لایه‌های مختلف نور رو همزمان داری می‌بینی.
حالا بذار برات بگم این Bahr Salamat چیه—یه رودخونه تقریباً ۲۰۰ کیلومتریه که از کنار جنوبی دریاچه رد می‌شه و معروفه به پرپیچ و خم بودن مخصوصاً اونجاهایی که دریاچه رو دور می‌زنه و واردش می‌شه. واسه همین خیلی از نواحی این عکس نور خورشید رو به شدت منعکس می‌کنن و منظره‌ای به شدت خاص به وجود می‌آد.
راستی، فضانوردا به خاطر زاویه دیدشون خیلی راحت‌تر از ماهواره‌ها می‌تونن همچین صحنه‌هایی رو شکار کنن—چون ماهواره زاویه‌ش ثابته ولی فضانورد می‌تونه جاشو عوض کنه تا بهترین عکس رو بگیره. اگه برات جالبه، یه بار دیگه فضانوردا از یونان و روسیه هم همچین سان‌گلینتی گرفتن که یه عالمه پدیده عجیب دیگه رو نشون داده بود.
یه نکته تاریخی جذاب اینه که بعضی دانشمندا فکر می‌کنن این دریاچه خودش وسط یه دهانه شهاب سنگ (impact crater) ایجاد شده—یعنی سالیان خیلی قبل، یه خرده‌سنگ فضایی بزرگ خورده به زمین و همین جا یه گودال بزرگ به جا گذاشته که حالا دریاچه روش ساخته شده! اولین بار این فرضیه رو دهه ۱۹۸۰ مطرح کردن، اون موقع توی سنگ‌های اطرافش تیکه‌هایی از کریستال خیلی قدیمی پیدا کردن که احتمالش رو بیشتر کرده. مقاله‌ای هم سال ۲۰۱۴ دقیقاً همین رو بررسی کرده و سال ۲۰۲۴ هم یه تحقیق جدیدتر اومده سراغ همین موضوع و حتی گفته اون پیچ‌وتاب‌های خاص رودخونه بحر سلامت هم شاید به خاطر برخورد اون شهاب سنگ بوده!
یه نکته دیگه درباره دریاچه ایرو اینه که خیلی سیکلی کار می‌کنه، یعنی تو فصلای مختلف عمق آبش متفاوت می‌شه و گاهی وقتا مخصوصاً تو خشکسالی تقریباً خشک و خالی می‌شه. از این جور ویژگی‌ها تو دریاچه‌هایی که تو دهانه شهاب سنگ شکل گرفتن معمولاً زیاد می‌بینیم.
به گفته محققای مطالعه جدید: “هیچ عامل دیگه‌ای نمی‌تونه شکل گرفتن این دریاچه رو مثل یه برخورد شهاب سنگی توضیح بده.” البته تأکید کردن که باید مطالعات بیشتری انجام شه چون هنوز کاملاً قطعی نیست و این منطقه بخاطر سایزش باید حتماً بیشتر بررسی شه. شاید شواهد جالب بیشتری هم زیر آب پنهون شده باشه!
در کل، اگه یه روز از بالای ایستگاه فضایی بین‌المللی به قلب قاره آفریقا نگاه کنی، شاید بتونی یه دریاچه سبزرنگ که تو نور خورشید مثل آینه نقره‌ای برق می‌زنه رو ببینی. داستانش هم کلی رمز و راز داره، از رودخونه‌های پرپیچ‌وخم گرفته تا شاید یه برخورد معروف شهاب سنگ تو تاریخ زمین! اگه علاقمند شدی بدونی هنوز چه عکسای عجیبی از زمین از فضا گرفته می‌شه، کلی نمونه دیگه هم هست که می‌تونم برات پیدا کنم!
منبع: +
