تا حالا شده بخوای بدونی دقیقاً یه تخم دایناسور چند سالشه؟ خب، دانشمندهای چینی بالاخره تونستن با یه روش جدید و باحال، سن دومین تخم‌های دایناسور رو خیلی دقیق دربیارن!
این کارو یه تیم از موسسه علوم زمین‌شناسی هوبی انجام دادن و خبرش رو ۱۱ سپتامبر منتشر کردن. قضیه اینجوریه که اومدن با استفاده از لیزر، لایه‌های نازک از پوسته تخم دایناسور رو آنالیز کردن و تونستن بفهمن این تخم‌ها دقیقاً مال کی بودن. این اولین باره که خودشون مستقیم تونستن تاریخ تخم دایناسور رو مشخص کنن و لازم نبوده برن سراغ روش‌های غیرمستقیم و حدس و گمان.
ماجرا از این قراره که توی منطقه «چینگ‌لونگ‌شان» وسط چین، یه مجموعه تخم دایناسور رو پیدا کردن که مال گونه‌ای به اسم Placoolithus tumiaolingensis بوده—یه مدل دایناسور که تخم‌هاشون پوسته‌های خیلی متخلخل داشتن (متخلخل یعنی سوراخ‌سوراخ و پرمنفذ). تا قبل از این، هیچ‌کس دقیق نمی‌دونست این تخم‌ها چند ساله بودن.
روش سنتی سن‌یابی تخم دایناسور اینجوریه که میان سنگ‌های کنار تخم، مثلاً سنگ‌های آتشفشانی رو تاریخ‌گذاری می‌کنن. ولی مشکل اینجاست که این سنگ‌ها ممکنه بعداً شکل گرفته باشن یا تغییر کرده باشن و سن دقیق تخم‌ها رو دقیق نشون‌نده. واسه همین، کلی خطا پیش میومده.
اما روش جدید که بهش میگن سن‌یابی کربنات اورانیوم-سرب (U-Pb)، خیلی توپ و دقیق کار می‌کنه. این روش چیه؟ با لیزر ریز و دقیق میان روی پوسته تخم دایناسور شلیک می‌کنن، موادش رو بخار می‌کنن و بعد با دستگاهی به اسم طیف‌سنج جرمی مقایسه می‌کنن ببینن چقدر اورانیوم و سرب توش هست. اینجوری چون اورانیوم تو طبیعت با یه نرخ ثابت تبدیل به سرب میشه، دقیقاً مثل ساعت اتمی!—میشه حساب کرد از وقتی تخم گذاشته شده تا الان چند سال گذشته.
نتیجه هم خیلی باحال شد: تخم‌هایی که بررسی کردن مال ۸۵ میلیون سال پیش بوده! یعنی اواخر دوران کرتاسه، زمانی که کلی تغییر اقلیمی و فوران آتشفشانی عجیب‌غریب روی زمین درمی‌گرفته و کلی از موجودات هم منقرض شدن. همه این داستان‌ها رو نگاه کنی، قشنگ می‌فهمی این اطلاعات سن دقیق، چقدر برای فهمیدن تاریخچه تحول دایناسورها و انقراض‌ها و حتی تغییرات محیطی اون دوران مهمه.
جالبه بدونی این منطقه «چینگ‌لونگ‌شان» اولین ذخیره‌گاه ملی تخم دایناسور تو چین به حساب میاد و حدود سه هزار تا تخم فسیل دایناسور از سه نقطه این منطقه پیدا شده! بیشترشون هم همین مدل Placoolithus tumiaolingensis بودن. نمونه‌ای که روش کار کردن، از بین ۲۸ تا تخم کنار هم که درون یه سنگ خاص حاوی رس و تکه‌سنگ بودن برداشته شده.
دانشمندها میگن این تکنیک می‌تونه همه تاریخ‌گذاری‌های قدیمی تخم دایناسور دنیا رو زیر و رو کنه. دکتر ژائو، نویسنده اصلی پژوهش حتی گفته: «این روش واقعاً یه دگرگونی بزرگ تو زمان‌بندی جهانی تخم دایناسورها ایجاد می‌کنه». چون حالا میشه خیلی قابل اعتمادتر بفهمیم چه مدل دایناسوری تو کدوم دوره وجود داشته.
علاوه‌بر سن دقیق تخم‌ها، این تحقیق نشون داده اون دوره کرتاسه که این دایناسورها تخم گذاشتن، آب‌و‌هوای زمین رو به خنکی رفته بوده و این تغییر آب‌و‌هوا باعث کم شدن انواع مختلف دایناسورها شده بوده. حتی شکل تخم‌ها داشتن عوض می‌شدن تا دایناسورها بتونن خودشون رو با اقلیم جدید وفق بدن—برای همین، این تخم‌های خاص و متخلخل احتمالاً یه نوع تلاش آخر دایناسورها برای ادامه بقاشون بوده که البته موفق نشدن و منقرض شدن!
قراره دانشمندها این روش رو برای نمونه‌های بیشتری از لایه‌های مختلف سنگ هم امتحان کنن تا یه جدول زمانی دقیق‌تر محلی درست کنن و کل قصه‌های قدیمی دایناسورا رو با جزئیات بیشتری کشف کنن.
اگه دوست داری بیشتر بخونی، منبع اصلی این گزارش تو ژورنال Frontiers in Earth Science چاپ شده. خلاصه، علم روزبه‌روز داره باحال‌تر و خلاق‌تر میشه؛ هر لحظه باید منتظر سورپرایز جدید باشیم! 😉
منبع: +
