سلام! آماده‌ای که یه گشتی با هم توی دنیای عجایب علمی این هفته بزنیم؟ کلی اتفاق باحال افتاده که واقعاً ذهنتو قلقلک می‌ده، پس بزن بریم!
🔭 سیاه‌چاله‌ها: مهمون همیشگی این هفته!
اول از همه، بذار بگم سیاه‌چاله‌ها کاملاً این هفته رو تصاحب کردن! یه تیم از دانشمندها با تلسکوپ جیمز وب یه سیاه‌چاله خیلی قدیمی پیدا کردن که اسم قشنگ‌شون رو گذاشتن CAPERS-LRD-z9 (اسمش خفن نیست؟). این سیاه‌چاله و کهکشانش فقط ۵۰۰ میلیون سال بعد از انفجار بزرگ یا Big Bang (یعنی شروع جهان که همه چی از یه نقطه کوچیک ترکید و دنیا ساخته شد) وجود داشتن! یعنی شاید فکر می‌کردیم سیاه‌چاله‌ها دیرتر اومدن وسط، ولی واقعیت اینه زودتر از چیزی که قبلاً می‌دونستیم، وارد بازی شدن و تو شکل دادن دنیای الانمون نقش داشتن.
حالا یه خبر خفن دیگه: توی کهکشان معروف «اسب کهکشانی» یا Cosmic Horseshoe، یه سیاه‌چاله پیدا کردن که وزنی برابر با ۳۶ میلیارد برابر خورشید خودمونه! واقعاً غوله! اینا نشون می‌دن چرا بعضی سیاه‌چاله‌ها اینقدر بزرگ می‌شن که مغز آدم سوت می‌کشه.
یه ایده جالب هم مطرح شده که شاید با استفاده از یه فضاپیمای خیلی کوچک (در حد یه گیره کاغذ!) که با لیزر از زمین پرتاب میشه، بشه به یه سیاه‌چاله نزدیک سر زد – البته فقط برای دانش و کنجکاوی! این سفرها واقعاً میتونن اطلاعات جذابی درباره ساختار فضا-زمان (Space-Time: ترکیب فضا و زمان که کل فیزیک جهان روش سوار شده) به ما بدن.
از اینم باحال‌تر: دانشمندها یه تئوری مطرح کردن که ممکنه سیاه‌چاله‌هایی وجود داشته باشن که به جای جذب همه چیز، کم‌کم تبخیر می‌شن و ازشون «مورسِل‌ها» یا تیکه‌های کوچکی آزاد میشه که میتونن رازهای بیشتری درباره ماهیت این غول‌ها به ما نشون بدن!
🐋 نهنگ‌های آبی هنوز آواز می‌خونن!
خب برویم سراغ دریا! شاید شنیده باشی که رسانه‌ها گفته بودن نهنگ‌های آبی کنار کالیفرنیا ساکت شدن و دیگه آواز نمی‌خونن. اصل ماجرا این بود که سال ۲۰۱۵ همزمان با یه موج گرمایی شدید دریایی (که بهش می‌گفتن «the blob» یعنی یه توده گرم بزرگ که زندگی تو دریا رو بهم زده بود)، صدای این نهنگ‌ها خیلی کم شده بود. ولی بعد که موج تموم شد، نهنگ‌ها دوباره شروع کردن به آواز خوندن. پس خبر ساکت‌شدن‌شون کلی بزرگ‌نمایی بوده! هنوز هم به‌طور کلی جمعیتشون رو به افزایشه و آوازهاشون خبر از خوشی می‌ده.
نکته جالب: نهنگ‌های آبی وقتی غذا کمتر باشه کمتر آواز می‌خونن. آواز این نهنگ‌ها یکی از شگفتی‌های طبیعته!
🌙 آیا فقط تو خواب REM رویا داریم؟
اکثرمون فکر می‌کردیم رویا فقط موقع خواب REM اتفاق می‌افتن. خواب REM یعنی همون مرحله‌ای از خواب که چشما سریع حرکت می‌کنه و مغز فعاله. ولی پژوهش‌ها نشون دادن توی مراحل دیگه خواب هم می‌تونیم رویا ببینیم و فقط شاید یادمون نیاد یا خیلی مبهم باشه. پس مغز موقع خاموش بودن کامل هم خلاقیت داره!
🧬 موفقیت بزرگ برای دیابتی‌ها: بدن خودش انسولین تولید کرد!
یه اتفاق علمی شاهکار هم توی درمان دیابت افتاد. یه مرد مبتلا به دیابت نوع ۱ تونسته با پیوند سلول‌هایی که با مهندسی ژنتیک دستکاری شدن، خودش انسولین تولید کنه و دیگه نیاز به داروهای سرکوب‌کننده سیستم ایمنی نداشته باشه. (مهندسی ژنتیک یعنی دستکاری ژن‌ها توی سطح سلولی واسه درمان یا بهبود مشکلات). البته هنوز مقدار انسولین تولیدی کافی نبوده برای درمان کامل، ولی همین که اولین نفر این کار رو کرده، امید به آینده دیابت خیلی زیادتر شده.
🧑🔬 تکامل بشر: جریان آبراهی به‌جای درخت شجره نامه!
همیشه عکس معروف تکامل بشر رو دیدیم که از میمون چهارپا به آدم امروزی با راه رفتن دوپا می‌رسه. اما دانشمندها حالا میگن داستان اونقدرها هم خطی و ساده نبوده! تکامل ما بیشتر شبیه یه رودخونه‌ی پرپیچ و خم با شاخه‌های زیاد بوده تا یه درخت راست و مستقیم. یعنی مخلوط شدن نسل‌ها و گونه‌های مختلف و کلی جریان مختلف باعث شدن ما به شکل امروزیمون برسیم.
📸 عکس فضایی هفته: شکار عمیق تلسکوپ جیمز وب
تلسکوپ جیمز وب دوباره اومد وسط و این بار از یک نقطه فوق‌العاده دور و عمیق از جهان عکس گرفته. این عکس در ادامه‌ی عکس معروف هابل Ultra Deep Field گرفته شده، ولی جیمز وب توی همین قاب ۲۵۰۰ ساختار و کهکشان دورتر و قدیمی‌تر رو دیده که شاید سن بعضیاشون به کمتر از یه میلیارد سال بعد از بیگ بنگ برمی‌گرده. واقعاً دیدن این تصویرها باعث میشه بفهمیم چقدر جهان بزرگ و شگفت‌انگیزه.
🌌 ماجراجویی فضایی: حاضری سفر ۴۰۰ ساله با فضاپیما رو قبول کنی؟
یه سوال جالب هم این هفته مطرح شد: اگه بشه با سفینه‌ای به ستاره نزدیکمون بری اما سفرش ۴۰۰ سال طول بکشه، قبول می‌کنی؟ یعنی تموم زندگیت تو راه می‌گذره! دوست داری همچین تجربه‌ای رو داشته باشی یا نه؟
📋 اخبار عجیب و جالب دیگه این هفته:
- یه خبر باحال درباره هوش مصنوعی Meta (متا یا همون کمپانی فیس‌بوک سابق) که اولین گام به سمت سوپرهوش مصنوعی برداشته؛ سوپرهوش یعنی هوشی که از انسان پیشی می‌گیره.
- یه نفر به ChatGPT برای رژیم غذایی مراجعه کرده و دچار سندروم عجیب «برومیسم» شده! (برومیسم یعنی مسمومیت با بروماید که اثر بدی روی بدن داره.)
- باستان‌شناس‌ها کشتی غرق‌شده معروف لاس فورتونا (La Fortuna) رو از قرن هجدهم کنار ساحل کارولینای شمالی پیدا کردن.
- موج‌های سرکش (Rogue Waves) تو دریای شمال بعضی وقتا به ۲۰ متر هم می‌رسن، اما اونقدرها هم اتفاق نادری نیستن.
🕵️♂️ سرگرمی برای آخر هفته؟
اگه دنبال سرگرمی علمی هستی، یه مصاحبه درباره اسرار تمدن‌های اولیه آفریقا منتشر شده، یا می‌تونی جدول کلمات متقاطع Live Science رو پر کنی، یا آماده شو آخرین رژه سیاره‌ها در آسمونِ یکشنبه رو تماشا کنی!
🎈 جمع‌بندی:
این هفته پر بود از اخبار هیجان‌انگیز تو حوزه فضا، زیست‌شناسی، سلامت، تکنولوژی و حتی تاریخ! اگه دنبال اخبار بیشتر هستی یا می‌خوای همیشه با علم روز باشی، توصیه می‌کنم حتما دنبال کانال واتس‌اپ Live Science یا صفحه‌هاشون تو شبکه‌های اجتماعی بری.
تا هفته بعد و اخبار بعدی، مراقب کنجکاوی‌ت باش!
منبع: +
![This image from the NASA/ESA/CSA James Webb Space Telescope revisits one of the most iconic regions of the sky, the Hubble Ultra Deep Field, through the eyes of two of Webb’s instruments. The result is a detailed view that reveals thousands of distant galaxies, some dating back to the earliest periods of cosmic history.The field shown here, known as the MIRI Deep Imaging Survey (MIDIS) region, was observed with the three shortest-wavelength filters of Webb’s Mid-Infrared Instrument (MIRI) for nearly 100 hours in total. This included Webb's longest observation of an extragalactic field in one filter so far, producing one of the deepest views ever obtained of the Universe. Combined with data from Webb’s Near-Infrared Camera (NIRCam), this image allows astronomers to explore how galaxies formed and evolved over billions of years. These deep observations have revealed more than 2500 sources in this tiny patch of sky. Among them are hundreds of extremely red galaxies — some of which are likely massive, dust-obscured systems or evolved galaxies with mature stars that formed early in the Universe’s history. Thanks to Webb’s sharp resolution, even at mid-infrared wavelengths, researchers can resolve the structures of many of these galaxies and study how their light is distributed, shedding light on their growth and evolution. In this image, the colours that have been assigned to different kinds of infrared light highlight the fine distinctions astronomers can make with this deep data. Orange and red represent the longest mid-infrared wavelengths. The galaxies in these colours have extra features — such as high concentrations of dust, copious star formation, or an active galactic nucleus (AGN) at their centre — which emit more of this farther infrared light. Small, greenish-white galaxies are particularly distant, with high redshift. This shifts their light spectrum into the peak mid-infrared wavelengths of the data, which are depicted in white and green. Most of the galaxies in this image lack any such mid-infrared boosting features, leaving them most bright at shorter near-infrared wavelengths, which are depicted with blue and cyan colours. By returning to this legacy field first made famous by the NASA/ESA Hubble Space Telescope, Webb is continuing and expanding the deep field tradition — revealing new details, uncovering previously hidden galaxies, and offering fresh insights into the formation of the first cosmic structures. The MIRI observations were taken as part of the Webb programmes #1283 and #6511 (PI: G. Östlin). [Image Description: An area of deep space with thousands of galaxies in various shapes and sizes on a black background. Most are circles or ovals, with a few spirals. More distant galaxies are smaller, down to being mere dots, while closer galaxies are larger and some appear to be glowing. Red and orange galaxies contain more dust or more stellar activity.] Links Science paper (G. Östlin et al.) Slider Tool Pan Video Transition video (with Hubble Ultra Deep Field)](https://x-madani.com/wp-content/uploads/elementor/thumbs/unnamed-file-453-ra2iliotwxmgy5s71b2mqxpjxsfbhyosnx0bztidhg.jpg "A fresh look at a classic deep field")
