خب بچه‌ها، اگه یکی بهتون بگه وسط بیابونای یوتا و کنار یه دریاچه صورتیِ عجیب، قراره یه شرکت آمریکایی غوغا کنه و تو کار لیتیوم بشه پادشاه، احتمالاً می‌گید نقشه‌ی فیلمای علمی-تخیلیه! ولی واقعیت اینه که شرکت Lilac Solutions همین الان داره رو یه تکنولوژی جدید واسه استخراج لیتیوم – همون “طلای سفید” که توی باطری ماشین برقی‌ها و خیلی چیزای دیگه لازمه – کار می‌کنه که قراره کلی معادلات جهانی رو بر هم بزنه و دست چینی‌ها رو کوتاه کنه.
اول از ظاهر محل شروع کنیم؛ دقیقاً شبیه یه سیاره دیگه‌ست! خورشید می‌تابه رو نمک‌های سفید کنار آب، زیر پات صدا میدن، یه شلنگ سیاه پر از رسوب نمک کشیدن از لب دریاچه تا کانتینرهایی که وسط بیابون گذاشتن – دور و برش کوه‌های قرمز و علف قهوه‌ای، آبش هم بخاطر باکتریا واقعاً رنگ صورتی گرفته! خلاصه، خیلی دنیای خاصیه.
حالا بریم سر ماجرا. استخراج لیتیوم قدیمی دو تا روش داره: یکی سنگ استخراجی که استرالیا توش حرفه‌ایه (یعنی سنگایی که توش لیتیوم هست رو می‌کَنن، بعد کلی روش شیمیایی اونا رو لیتیوم صنعتی می‌کنن)؛ دوم، استخری که شیلی ازش استفاده می‌کنه (برکه‌های بزرگ توی بیابون رو پر آب می‌کنن، صبر می‌کنن تا آب تبخیر بشه و نمک لیتیوم بمونه). هر دو روش آب و محیط زیستو حسابی اذیت می‌کنه.
ولی Lilac Solutions اومده و میگه من یه مدل جدید دارم به اسم “استخراج مستقیم لیتیوم” یا همون DLE (Direct Lithium Extraction). DLE یعنی بجای هدر دادن کلی آب و زمین، با تکنولوژی‌های پیشرفته و فیلتراسیون شیمیایی و فیزیکی، فقط یون‌های لیتیوم رو از آب در میارن. تازه این شرکت با دونه‌های مخصوص خودش، میگه با یک‌دهم آبی که روش‌های دیگه لازم دارن کارش رو راه می‌ندازه! تستای اخیرش هم واقعاً محشر بوده – تونستن توی آب با غلظت پایین، ۸۷ درصد لیتیوم رو با خلوص ۹۹.۹۷ درصد بگیرن؛ یعنی تقریباً هیچ ناخالصی.
اصلاً چرا دریاچه نمک بزرگ؟ اینجا فقط ۷۰ ppm (قسمت در میلیون) لیتیوم داره (برای مقایسه: در “Salton Sea” کالیفرنیا نزدیک ۲۰۰ و آرژانتین بیشتر از ۷۰۰ ppm داره)! یعنی اگه کل استادیوم ۴۵هزارتایی رو آب فرض کنیم، فقط سه نفر لیتیومن! ولی همین غلظت کم برای شرکت Lilac یه چالش باحال بود که بتونه قدرت تکنولوژیشو نشون بده.
روش کار چطوریه؟ لوله می‌کشن وسط دریاچه، آب میاد بالا، کلی فیلتراسیون انجام میدن تا رسوبات و مواد اضافه بره، بعد میریزن توی مخزن‌هایی که دونه‌های سرامیکی اختصاصی شرکت توشه. این دونه‌ها خاصیتشون اینه که یون لیتیوم رو مثل آهنربا جذب می‌کنن (یه تکنولوژی ثبت‌شده و کلی پول خرجش کردن!). وقتی دونه‌ها پر شد، می‌ریزنش توی محلول اسیدی، لیتیوم آزاد میشه و بازم همه چیزو آزمایش می‌گیرن تا چیزی که میره تو دریاچه دوباره، مشکلی نداشته باشه. محصول آخر هم میره کارخانه تا به لیتیوم کربنات (یه پودر سفید باطری‌ساز) تبدیل شه.
Lilac خیلی باحال فکر کرده؛ اونا نمی‌خوان خودشون معدن‌دار و تولیدکننده بشن. هدفشون اینه که تکنولوژیشونو به شرکتای دیگه بفروشن – انگار بیان به همه سازنده‌های باتری و شرکتای نفتی بزرگ مثل ExxonMobil یا Chevron بگن: بیاین، این سخت‌افزارِ نسل بعدیه!
راستی، رقابت هم کم نیست. تو کالیفرنیا و آرکانزاس هم کلی شرکت دارن روی DLE کار می‌کنن و مثلاً گفتن تو منطقه Smackover تا ۱۹ میلیون تن منابع خالص لیتیوم تو آبای زیرزمینیه! چین هم دست رو دست نگذاشته و داره روی DLE خودش می‌تازه.
یه نکته جالب اینکه دولت آمریکا نگرانه که بخش زیادی از لیتیوم جهان الان دست چینه. مثلاً پروژه بزرگ Thacker Pass در نوادا که قراره معدن‌کاوی روش کنن، هم با اعتراض محیط‌زیستی‌ها روبرو شده، هم دولت ۲ میلیارد دلار وام داده تا خودش ۵ درصد مالک بشه و منابع در کشور بمونه. چون هر چی باتری بیشتر، نیاز به لیتیوم هم بیشتر (و خب جنگ برای کنترل منابع هم جدی‌تر).
البته مسئولین یوتا اخیراً خیلی حساس شدن رو شرکت‌هایی که آب از دریاچه می‌کشن (دلیلش هم خشکسالی‌های وحشتناک اخیر و کوچیک شدن دریاچه‌ست). ولی Lilac میگه ما آب رو بعد از کارمون سالم برمی‌گردونیم سر جاش؛ بنابراین مشکلشون خیلی کمتره.
خلاصه، پروژه نشون داده تکنولوژیشون می‌تونه حتی جاهایی که لیتیوم کم داره هم به درد بخوره و چون هدفشون فروش فناوریه، اگه پروژه جواب بده می‌تونن تکنولوژیشون رو به کلی شرکت دیگه بدن. قصد دارن اولین کارخانه دائمی رو تا سال ۲۰۲۷ راه بندازن و قراره سالی ۵ هزار تن لیتیوم بدن – یعنی کل تولید سالیانه آمریکا رو دو برابر کنن! و نسخه‌های بزرگ‌تر ۳ تا ۵ برابر همین مقدار هم میشه.
اگه این برنامه‌ها درست پیش بره، Lilac ممکنه بشه همون شرکتی که پروژه‌های بزرگ دنیا وقتی حرف DLE پیش میاد، ازش خرید می‌کنن – از شرکتای نفت تا معدن‌کارهای اسم و رسم‌دار.
در کل، ماجرا اینه: تو دل بیابونای آمریکا کنار یه دریاچه دوست‌داشتنی صورتی، شاید آینده‌ی باطری و انرژی جهانی داره رقم می‌خوره، اونم با یه تیم که دوست دارن بیشتر “ارائه‌دهنده تکنولوژی” باشن تا معدن‌دار و تولیدکننده! صحنه واقعا جذابه – تکنولوژی نو، رقابت بزرگ، طبیعت عجیب و انگیزه زیاد. باید ببینیم این امپراتوری لیتیوم به کجا می‌رسه.
منبع: +
