اگه یه روزی تو یونان باستان قدم بزنی و یه چیزی شبیه به گردنبند زنبوری پیدا کنی، قطعاً حس کارآگاه بودن بهت دست میده! این داستان دقیقاً همونه که سرِ کشف گردنبند طلای ماله (Malia Bee Pendant) اتفاق افتاده. میخوام باهات رفیقطور حرف بزنم و قصهشو تعریف کنم!
پس اول کار، بگم که این گردنبند خوشگله حدود ۳۸۰۰ سال عمر داره، یعنی بین سالهای ۱۸۰۰ تا ۱۷۰۰ قبل از میلاد ساخته شده. تو قبرستونی به اسم کریسولاكوس (به معنی “چاله طلایی”) تو شهر باستانی ماله جزیره کرت کشفش کردن. سال ۱۹۳۰ بود که باستانشناسای معروف مثل سِر آرتور ایوانز داشتن اونجا کندوکاو میکردن و این گردنبندو پیدا کردن.
حالا چی تو دل این گردنبنده؟ یه تیکه طلا به طول ۴.۶ سانتیمتر و وزن ۵.۵ گرم (تقریباً هم وزن یک سکه ۲۵ سنتی آمریکایی)! سازندهش واقعاً استعدادی بوده؛ از تکنیکهایی مثل فیلگری (یعنی با سیمهای نازک کار هنری کردن)، گرَنولیشن (یه مدل تزئین طلایی با نقطهگذاریهای ریز و توپُر)، رِپوسِه (طرحهای برجستهکاری) و حکاکی استفاده کرده. واقعاً یه شاهکار از هنر مینیاتوری دوره مینوسیهاست (مینوسیها اون دوران تو کرت زندگی میکردن).
تصویر گردنبند دو تا حشره رو نشون میده که روبهروی هم قرار گرفتن، سر و شکمشون به هم وصل شده، بالهاشونم به عقب بازه. جالب اینجاست که پاهای این حشرهها یه ردیف مهره طلایی رو گرفتن و از بالها و محل اتصال شکمها هم سه تا دیسک کوچیک آویزون شده.
اینجا دعوا سر اینکه این حشره دقیقاً چیه، هنوز ادامه داره! سِر آرتور ایوانز و خیلیای دیگه میگن نشوندهنده زنبور عسله (همون Apis mellifera که تو اروپا کلی معروفه). بعضیا میگن این دو تا زنبورن که دارن عسل درست میکنن و حتی انگار با پاهاشون شونه عسل (combhoney) رو نگه داشتن و یه قطره عسل تو دهنشونه.
جالبه بدونی عسل و موم تو اقتصاد مینوسیها کلی اهمیت داشته، حتی توی آیینها و دینشون هم سمبل مهمی بودن. (یعنی زنبور فقط واسه عسلش محبوب نبوده، تو نمادهای مذهبی هم داشت جولان میداد!)
اما … همه با این حرف موافق نیستن! یه عده پژوهشگر، مخصوصاً یه تیم به سرپرستی گیاهشناس E. Charles Nelson، سال ۲۰۲۱ تو یه مقاله اعلام کردن اون سه تا دایره آویز، خیلی شبیه میوههای یه گیاه مدیترانهای به اسم هارتوورت (Tordylium apulum) هستن، که تو کرت فراوونه و میوههایی دیسکمانند با حواشی مهرهای داره. (هارتوورت یه گیاه خوراکیه که دور و بر مدیترانه زیاد پیدا میشه!)
اگه این دیسکها واقعاً میوهی هارتوورت باشن، پس احتمال داره اصلاً حشرهها زنبور نباشن! حتی گفتن مدل نشستن و فرم بدنشون خیلی شبیه زنبورهای ماموث (Mammoth wasp یا همون Megascolia maculata) هست که وقتایی که میرن سراغ گلهای هارتوورت دقیقاً همینجوری دور گلها خم میشن و بالهاشون هم عقب رفته!
هنوزم کسی مطمئن نیست واقعاً این جواهرسازِ دنیای باستان چی تو ذهنش بوده—شاید قصدش نشون دادن زنبور بوده، اما تصادفی مدلش رو از یه زنبور دیگه گرفته! یا اینکه اصلاً ترکیبی از طبیعت اطرافش ساخته که یه جواهر باشکوه و الهام گرفته از دنیای طبیعی کرت درست کنه.
در هر حال چیزی که قطعیه اینه که سازنده واقعاً تو ساخت طلا مهارت خاصی داشته و این گردنبند به هرکسی نشونش بدی شگفتزده میشه. خلاصه، گردنبند ملِیا نمادیه از طبیعت باستانی کرت و یکی از مرموزترین و باحالترین جواهراتی که تا حالا از دنیای مینوسیها کشف شده!
راستی اگه دنبال آثار عجیبغریب و جالب دیگه هم هستی، یه سر به “دیسک سابو” که ۵۰۰۰ سال عمر داره بزنی، یا گیرههای طلای وایکینگ یا کلاهخود مِسکالامدوگ بزنی، مطمئناً شگفتزده میشی. دنیا پر از این آثار باحال و معماگونهست!
منبع: +
