خب دوستای عزیز، بیاید درباره یکی از معماهای معروف تاریخ حرف بزنیم: چرا تمدن شگفت‌انگیز مایا تو شبه‌جزیره یوکاتان (همون قسمت مکزیک که خیلی پر از معبد و معماست) سقوط کرد؟ داستانش واقعاً جالبه و این بار، دانشمندا سراغ یه سرنخ خیلی عجیب رفتن – ردپای آب روی یه استالاگمیت! (استالاگمیت یعنی اون ستون‌هایی که تو غارها از کف بالا میان و قطره قطره شکل می‌گیرن، عین همون‌هایی که تو کارتون‌ها دیدین!)
آقا قضیه اینه که دانشمندها، از جمله دنیل جیمز که یه زمانی دکترای زمین‌شناسی دانشگاه کمبریج بوده، رفتن ته یه غار نزدیک یه شهری به اسم تکو تو یوکاتان و شروع کردن ور رفتن با این استالاگمیت‌ها. هر ردی که روی این استالاگمیت‌ها هست، مثل حلقه‌های تنه‌ی درخته و نشون میده هر سال چقدر آب از سقف غار می‌چکیده پایین. تازه، شیمی هر لایه هم یه جورایی خاطرات هر سالُ ثبت کرده! این یعنی اگه هر سال رو جداگونه بررسی کنیم، می‌فهمیم تابستون اون سال‌های خیس کی بوده، کی خشک بوده – و این خیلی مهمه، چون تو یوکاتان فصل بارونی از مه تا اکتبره و اگه آب نباشه، کشاورزی تعطیل میشه!
نتیجه‌ی کشف‌شون این بود: بین سال‌های میلادی ۸۷۱ تا ۱۰۲۱، هشت دفعه اونجا فصل بارونی خشکسالی بالا سه سال داشته. حتی یه خشکسالی عظیم‌شون ۱۳ سال طول کشید! حالا حساب کنید، مایاها با کلی مخزن و آبگیر خودشون رو مدیریت می‌کردن، ولی ظاهراً قحطی انقدر وحشتناک بوده که پایتخت منطقه یعنی «اوکسمل» رو به کل نابود کرده. اینطور که توی سنگ‌نگاره‌ها دیده شده، اون سال‌ها دیگه تاریخ جدیدی روی آثار ننوشتن و کار ساخت‌وساز هم متوقف شده.
اما همه جا اینطوری نبود. مثلاً چچن ایتزا (Chichén Itzá)، که همون معبد معروف پلکانی هست، قشنگ دوام آورد چون ظاهراً از شبکه عظیم تجارتش برای آوردن خوراکی از مرکز مکزیک استفاده کردند. یعنی حتی اونجا هم ثبت تاریخ چن وقت متوقف شد، ولی شهر دوباره جون گرفت.
براساس این تحقیق، الان میتونن رکورد آب‌وهوا و یافته‌های باستان‌شناسی رو ریزبه‌ریز کنار هم بذارن. قبلاً این امکان نبود؛ ولی استالاگمیت‌ها کلی جزئیات دادن و پازل سقوط تمدن مایا یه تیکه بزرگش رو به‌هم وصل کردن.
راستی، همیشه کلی نظریه درباره سقوط مایاها بوده – از تغییر مسیر «تجارت» گرفته تا جنگ و… ولی حالا این مدارک آب‌وهوایی نشون میدن که احتمالاً عامل اصلی، همین خشکسالی‌ها و تغییرات اقلیمیه. قشنگ میشه تصور کرد که چطور سال‌ها نباریدن بارون باعث شد کشاورزی تعطیل شه، آدم‌ها مهاجرت کنن یا حتی قحطی پیش بیاد. (قحطی یعنی وقتی هیچ چی برای خوردن پیدا نمیشه و مردم دچار بحران میشن)
یه نکته جالب دیگه: جمعیت تمدن مایاها تو دوران اوج خودش به ۱۶ میلیون نفر رسیده بود! (دقیقاً دو برابر جمعیت الان نیویورک) و می‌دونین، مطالعات ژنتیکی نشون داده جمعیت واقعاً به خاطر همین بحران‌ها کم شده.
خلاصه، الان می‌تونیم با ترکیب اطلاعات شیمیایی استالاگمیت‌ها با شواهد باستان‌شناسی، بهتر بفهمیم دقیقاً کی چه اتقاقی افتاده و چطور این تمدن بزرگ توی یوکاتان به زانو درآمده. هنوزم دلیل قطعی یکی نیست ولی شواهد علمی، داستان خشکسالی یکی از قوی‌ترین سرنخ‌هاست! اگه دوست دارین بیشتر درباره مایاها، اهرام عجیبشون و داستان‌های رمزآلودشون بدونین، یه سر به کوییز و مقاله‌های مکملش بزنین!
منبع: +
