اگه این روزها اطرافیانت رو نگاه کنی، خیلیا رو می‌بینی که دارن از مدیتیشن برای کاهش استرس، بهتر کردن کارایی ذهنی و حتی سلامت روانشون استفاده می‌کنن. حتی شاید خودت هم یکی از این آدما باشی یا حداقل یه بار وسوسه شدی امتحانش کنی. اما واقعاً مدیتیشن همیشه بی‌خطره؟ یا ممکنه برات دردسر هم درست کنه؟
خب، معمولاً هر درمان یا روشی که تو کلینیک یا حتی با توصیه‌ی پزشک استفاده میشه، باید دو تا سؤال بزرگ براش جواب داده بشه: یکی اینکه چقدر باید انجام بشه تا اثر بذاره؟ دوم اینکه عوارض یا اثرات منفی هم داره یا نه؟ نکلاس ون دام (روانشناس دانشگاه ملبورن) میگه که معمولاً این نوع پژوهش‌ها برای درمان‌های جدید انجام میشه، اما سر مدیتیشن یه جورایی این ماجراها نصفه‌نیمه پیش رفته.
مطالعات نشون دادن که خیلی از آدم‌ها با مدیتیشن احساس بهتری پیدا می‌کنن، اما همیشه هم ماجرا گل و بلبل نیست! یه عده هم هستن که موقع مدیتیشن دچار عوارضی مثل حمله اضطرابی (همون panic attack که ناگهانی آدم به شدت مضطرب میشه)، یادآوری خاطرات ناراحت‌کننده (مخصوصاً تو کسایی که PTSD دارن. PTSD یعنی اختلال استرس پس از سانحه، مثلاً بعد از یه حادثه شدید یا جنگ)، یا حتی احساس غیرواقعی بودن و جدایی از بدن (بهش میگن depersonalization و dissociation که کلی خلاصه بخوام بگم انگار آدم خودش نیست و غریبه شده) رو تجربه می‌کنن. تازه جالب اینجاست که تحقیقات اصلاً درباره‌ی درصد این ماجراها اتفاق نظر ندارن؛ یه سری میگن فقط ۱ درصد، یکی دیگه میگه نزدیک دو سوم آدم‌ها!
برای همین ون دام و همکاراش یه تحقیق اساسی راه انداختن. اونا نزدیک ۹۰۰ نفر از آدم‌هایی که تو آمریکا مدیتیشن می‌کردن رو تو تحقیقشون آوردن؛ از مبتدی تا حرفه‌ای. اینجوری می‌خواستن ببینن بین همه‌ی کسایی که مدیتیشن می‌کنن، داستان عوارض چجوریه. به جای اینکه فقط بگن “آیا عوارض داشتی یا نه؟” اومدن یه چک‌لیست ۳۰ تایی درست کردن و از هر کسی پرسیدن هر کدوم رو چطوری و چقدر تجربه کردی، خوب بوده یا بد و آیا زندگی عادی تو مختل کرده یا نه.
نتیجه چی شد؟ تقریباً ۶۰ درصد از مدیتیشن‌کننده‌ها گفتن که حداقل یه عارضه داشتن. مثلاً احساس استرس یا اضطراب، یا حس جدا بودن از بدن. حدود ۳۰ درصد گفتن عوارضی داشتن که اذیتشون کرده یا چالش‌برانگیز بوده. مهمتر اینکه ۹ درصد هم گفته بودن به خاطر مدیتیشن، واقعاً کارهای روزمره‌شون مختل شده و نتونستن درست زندگی کنن.
حالا چه کسایی بیشتر در معرض عوارض بودن؟ اونایی که کمتر از یه ماه قبلش نشانه‌های مشکلات روانی یا احساس ناراحتی داشتن، بیشتر دچار عوارض شدن. البته برای اینکه بفهمیم دقیقاً آیا مدیتیشن علت عوارضه یا نه، باید پژوهش‌های طولانی‌تر انجام شه. یه نکته بامزه هم اینکه کسایی که تو مراسم و دوره‌های طولانی و فشرده مدیتیشن (مثلاً retreatها، همون مراسم‌هایی که چند روز یا چند هفته مدیتیشن سنگین می‌کنن) شرکت کردن، احتمال داشت عوارض جدی‌تر و مختل‌کننده بیشتر سراغشون بیاد.
ولی قرار نیست این چیزا بترسونتت! ون دام میگه: هدف ما این نیست بگیم مدیتیشن ترسناکه یا نباید امتحانش کنی. فقط باید آگاهانه و با اطلاعات کافی این کار رو انجام بدی. همون‌طور که اگه بخوای عمل جراحی یا درمان سختی بکنی، دکتر بهت همه ریسک‌ها و شرایط رو توضیح می‌ده، سر مدیتیشن هم باید درباره‌ی احتمالات و عوارض حرف زد. مهمه بدونی که بعضی حس‌های ناخوشایند ممکنه عادی باشه و بخشی از فرآیند رشد خودت باشه (مثلاً اینکه به هویت خودت شک کنی یا به دنیا جور دیگه‌ای نگاه کنی). اما اگر انقدر به هم ریختی که زندگی روزمره‌ات دچار مشکل شد، دیگه باید یکم محتاط‌تر باشی.
در آخر هم گفتن که مدیتیشن واسه همه نیست. اگه دیدی حست باهاش خوب نیست و اوضاع بدتر میشه، قرار نیست حتماً مشکل از تو باشه؛ شاید این روش مناسب تو نباشه. خلاصه: با هوشیاری و آگاهی مدیتیشن کن و بدون هر روشی ممکنه برای یه عده جواب نده یا حتی دردسر درست کنه، مثل خیلی چیزای دیگه توی زندگی!
منبع: +
