یه ضربدر نوری عجیب تو آسمون شیلی!

اگه اهل فضا و دیدن آسمون شب باشی، این یکی رو حتماً باید ببینی! یه عکاس نجومی به اسم پتر هورالک (Petr Horálek)، یه عکس محشر از آسمون شیلی گرفته که دو تا پرنورترین پدیده‌ آسمون شب رو توی یه کادر آورده: راه شیری و نور زودیاک!

حالا چی هستن اینا؟ راه شیری همون کهکشان خودمونه، اون نوار پر نور که بعضی شب‌ها تو آسمون می‌بینیم. پر از ستاره و سحابی و کلی جذابیت دیگه‌ست. اما نور زودیاک (Zodiacal Light)، خیلیا اصلاً نمیدونن چیه! این یه نور خیلی کم‌رنگ و یه‌دستِ که فقط تو جاهایی که هوای خیلی صاف و تاریک داره میشه دید. نورش به خاطر بازتاب نور خورشید از گرد و غبارهای کوچیکیه که تو منظومه شمسی پخش شدن. یعنی ذرات ریزی که یا از سیارک‌ها و دنباله‌دارها اومدن یا حتی ته‌مونده دورانِ ساخته شدن سیارات هستن.

البته بعضی دانشمندان تو یه مقاله علمی تو سال ۲۰۲۰ گفتن، شاید بخش زیادی از این گرد و غبارا اصلاً از مریخ اومده باشن! آره، گرد و خاک مریخ رو بادهای خورشیدی بردن و پخش کردن تو کل منظومه ما. خیلی باحاله نه؟

این عکس توی رصدخونه سرا تولولو (Cerro Tololo Inter-American Observatory) تو شیلی گرفته شده. این رصدخانه تو کوه‌های آند، حدود ۲۲۰۰ متر بالاتر از سطح دریاست و وسط صحرای آتاکاما قرار داره. صحرای آتاکاما یکی از خشک‌ترین جاهای دنیاست و چون تقریباً هیچ رطوبتی و آلودگی نوری اونجا نیست، آسمونش فوق‌العاده شفاف و تاریکه. همینم باعث شده تو نیمکره جنوبی، بهترین تلسکوپ‌ها رو اونجا نصب کنن تا مرکز راه شیری رو واضح‌تر ببینن؛ چون مرکزش از نصف کره جنوبی خیلی بالاتر دیده میشه.

توی این عکس فوق‌العاده، دو تا نور مثل دو تا پرتو بزرگ با هم تلاقی پیدا کردن و تو آسمون یه ضربدر نوری یا همون ایکس (X) درست شده. راه شیری یه نوار پر از ستاره‌ست، ولی نور زودیاک یه پرتو محو و مثلثیه که بعد از غروب یا قبل طلوع خورشید، نزدیک افق ظاهر میشه. بعضیا بهش میگن «سپیده دروغین» یا «غروب تقلبی»، چون خیلیا فکر میکنن خورشید داره طلوع یا غروب میکنه ولی در واقع این همون نور زودیاکه.

اسمش هم به خاطر اینه که از روی ۱۳ صورت فلکی که کمربند زودیاک یا «برج‌های فلکی» رو تشکیل میدن، رد میشه.

در ضمن، اگه بخوای بدونی چه سازه‌ها و وسایلی تو این عکس هست، از چپ به راست این‌ها رو می‌بینی: تلسکوپ نیروی دریایی آمریکا، مانیتور DIMM1 (این دستگاه‌ها، کیفیت دید آسمون رو چک می‌کنن)، گنبد جست‌وجوی ابرنواختر شیلی، رصدخونه UBC و یک تلسکوپ مخصوص دفاع سیاره‌ای!

حالا اگه شبای نزدیک «اعتدالین»، یعنی زمانی که طول روز و شب هم‌اندازه‌ست (مثل اول بهار و پاییز)، جای خیلی تاریک و بدون آلودگی نوری پیدا کردی، قبل از طلوع یا بعد از غروب خورشید یه پرتو محو و مثلثی شکل رو تو افق دنبال کن. شانس بیاری شاید این ضربدر نوریِ باحال رو خودت هم ببینی!

خلاصه، این عکس نه فقط یه منظره خیلی زیباست، بلکه دنیایی از داستان و علم پشتشه. اگه سراغ فضا و رازهای کیهان رو دوست داری، این ماجراها رو از دست نده. به قول معروف: به آسمون نگاه کن، شاید چیزایی ببینی که انتظارش رو نداری!

منبع: +