اگه اهل دنبال کردن خبرهای دنیا باشی، حتما دیدی که عکس‌های جنگ و بحران خیلی وقتا مثل یه سیلی می‌خوره تو صورت آدم. این تصاویر انقدر قوی و احساسی هستن که همزمان هم میخوام بدونم چه خبره و هم حس خستگی یا حتی بی‌حسی نسبت به ماجرا پیدا می‌کنم. این پدیده رو بهش می‌گن “compassion fatigue” یعنی خستگی از دلسوزی یا همدلی.
حالا بیاید یه نگاه بندازیم به یه تحقیق خیلی جالب که بررسی کرده چطور “ذهن‌آگاهی” یا همون mindfulness (یعنی اینکه آدم حواسش جمع اتفاقات دوروبرش باشه و بتونه تو همین لحظه زندگی کنه) می‌تونه باعث بشه با دیدن این تصاویر واکنش بهتری نشون بدیم.
تو این تحقیق به دو نوع ذهن‌آگاهی پرداخته شده: یکی “ویژگی ذهن‌آگاهی” یا trait mindfulness، که یه جور ویژگی ثابت شخصیتیه و هرکسی سطح متفاوتی ازش داره؛ و یکی هم “ذهن‌آگاهی لحظه‌ای” یا state mindfulness که از طریق مدیتیشن و تمرین‌های کوتاه یا بلندمدت ایجاد میشه. مدیتیشن هم که همون تمرین‌هاییه برای آرامش ذهن و تمرکز روی حال حاضر.
سه تا مطالعه انجام شده تا بفهمن این دو مدل ذهن‌آگاهی چطور روی همدلی (همون همدردی و درک احساسات بقیه)، نزدیک شدن روانی به آدمای تو عکس‌ها (یعنی رابطه روانی و احساسی نزدیک‌تر با سوژه‌ها) و رفتارهای کمک‌رسان (مثل کمک مالی یا داوطلب شدن) تاثیر داره.
نتایج جالب بود: کسایی که به طور ذاتی سطح بالاتری از ذهن‌آگاهی داشتن، معمولاً همدل‌تر بودن و راحت‌تر هم حاضر شدن کمک کنن، حتی اگه تا حالا مدیتیشن نکرده بودن! این نشون میده که ذهن‌آگاهی یه ویژگی خیلی مهمه که حتی بدون تمرین خاص هم کلی تاثیر داره.
از طرف دیگه، تمرین‌های کوتاه‌مدت ذهن‌آگاهی کمک کرد تا “فاصله روانی” با آدمای توی تصاویر جنگی کمتر بشه، یعنی حس می‌کردن به اون آدم‌ها نزدیک‌ترن. اینجوری احتمال اینکه طرف بخواد کاری انجام بده بیشتر میشه، ولی لزوماً همدل‌تر نمیشن.
اما اگه کسی مدت طولانی‌تری مدیتیشن و تمرین ذهن‌آگاهی داشته باشه، رفتارهای کمک‌رسان “هزینه‌بر” مثل کمک مالی یا حتی داوطلب شدن تو کار خیر خیلی بیشتر میشه. نکته جالب اینه که این آدم‌ها، حتی اگه بیشتر کمک می‌کنن، لزوماً حس همدلی‌شون افزایش پیدا نمی‌کنه! یعنی ممکنه یه کاری انجام بدن بدون اینکه دلسوزی شدیدی حس کنن.
به طور کلی، این تحقیق نشون داد که ذهن‌آگاهی چه به شکل ذاتی و چه از راه تمرین، واقعاً می‌تونه باعث بشه وقتی عکس‌های خبری جنگ و بحران رو می‌بینیم، واکنش بهتری نشون بدیم و تو کمک به بقیه فعال‌تر بشیم. فقط نوع تاثیرش بسته به شخصیت آدم و مدت زمان تمرین فرق می‌کنه.
این یافته‌ها برای فعالای رسانه، روزنامه‌نگارا و حتی خودمون که خبر می‌خونیم، کلی نکته داره: مثلاً اینکه چطور بشه خبرها و عکس‌ها رو جوری نشون داد که مردم درگیر بشن، اما نه اونقدری که دل‌زده و خسته بشن و دیگه کسی توجهی نکنه. خلاصه ذهن‌آگاهی یه ابزار باحال و موثره که می‌تونه هم احساسات‌مون رو مدیریت کنه، هم اثرپذیری‌مون رو نسبت به فجایع رسانه‌ای منطقی‌تر کنه!
منبع: +
