داستان امروز درباره ارتباط جالبیه که بین چند تا ویژگی ذهنی باحال وجود داره: ذهن‌آگاهی خلق‌وخویی (یا Dispositional Mindfulness یعنی اینکه به طور طبیعی ذهنمون حواسه به لحظه حال باشه)، سرمایه روان‌شناختی (PsyCap، یا همون باور به خود، امید، خوش‌بینی و استقامت تو زندگی)، انگیزه خلاقیت و در نهایت عملکرد خلاق یا همون خلاقیت عملی. یه تحقیق تازه توی هنگ‌کنگ روی ۶۵۸ دانشجوی دانشگاه (که حدودا نصفشون دختر بودن و میانگین سنشون هم ۲۱ سال) انجام شده و حسابی سر و صدا کرده!
خب، حالا چی شد؟ اول از همه بگم که این تحقیق با الهام از دو تا نظریه بزرگ انجام شده: تئوری روانشناسی مثبت‌گرا (Positive Psychology Theory، همون رویکردی که میگه اگه ویژگی‌های مثبت فرد رو تقویت کنیم، زندگی بهتری خواهیم داشت) و تئوری حفظ منابع (COR Theory، یعنی اینکه آدما سعی می‌کنن منابع ذهنی و روانی مفیدشون رو نگه دارن و تقویت کنن).
تو این پژوهش، بچه‌ها سه تا پرسشنامه چینی رو پر کردن: یکی برای اندازه‌گیری ذهن‌آگاهی (Mindful Attention Awareness Scale، یعنی اینکه چقدر تو لحظه حضور داریم)، یکی برای سرمایه روان‌شناختی PsyCap (مثلاً اینکه فرد چقدر به خودش ایمان داره و امیدواره) و یکی دیگه مربوط به انگیزه خلاقیت (Creativity Motivation Scale، یعنی اینکه چقدر دوست دارن خلاق باشن و ایده‌های نو بدن).
برای سنجیدن خلاقیت، محقق‌ها فقط به یه آزمون اکتفا نکردن؛ بلکه از سه روش مختلف استفاده کردن:
۱. آزمون تفکر واگرا (Divergent Thinking Test؛ یعنی توانایی تولید ایده‌های مختلف)،
۲. آزمون ترکیب گشتالتی (Gestalt Combination Test؛ که بررسی می‌کنه چطور یه نفر چیزای مختلف رو خلاقانه ترکیب می‌کنه. گشتالت یعنی درک کلی از یه چیز، نه فقط جزء جزءش.)
۳. آزمون حل مسئله خلاقانه (Creative Problem-Solving Test؛ یعنی توانایی پیدا کردن راه‌حل‌های جدید برای مشکلات.)
حالا بیایم ببینیم نتیجه چی شد: این بچه‌ها تقریباً نصف و نیمه نشون دادن که سرمایه روان‌شناختی (PsyCap) و انگیزه خلاقیت، اثر ذهن‌آگاهی رو روی هر سه بخش خلاقیت (یعنی تولید ایده، ترکیب نوآورانه و حل مسئله خلاقانه) «واسطه‌گری» می‌کنن. شاید الان بپرسین یعنی چی؟ یعنی اینکه ذهن‌آگاهی اگه خودش به تنهایی اثر می‌ذاره، بخش مهمی از این اثر با واسطه باور به خود، امید و انگیزه خلاقیت منتقل میشه. اصطلاحاً بهش می‌گن mediation یا میانجیگری؛ یعنی ذهن‌آگاهی باعث بالاتر رفتن PsyCap میشه، بعد این خودش انگیزه خلاقیت رو می‌بره بالا، و بعد این دو تا با هم خلاقیت عملی رو بهتر می‌کنن.
اما این همه ماجرا نیست! چون یه بخش کوچیکی از تاثیر ذهن‌آگاهی مستقیماً هم روی خلاقیت می‌افته (حتی بدون اینکه حتماً PsyCap یا انگیزه خلاقیت نقشی داشته باشن). این یعنی شاید یه جاهایی هنوز چیزای دیگه‌ای هم باشه که تو این مسیر نقش دارن و هنوز کشف نشدن.
جمع‌بندی چی میشه؟ این تحقیق نشون می‌ده که اگه دنبال اینیم خلاقیت بیشتری داشته باشیم، کار رو باید از سمت ویژگی‌های مثبت شخصیتیمون جلو ببریم؛ مثلاً روی ذهن‌آگاهی کار کنیم و خودمون رو باور داشته باشیم. تازه اینا بهم کمک می‌کنن انرژی و انگیزه بیشتری برای خلاقیت پیدا کنیم.
پس اگه می‌خوای ایده‌های خلاقانه‌تری بزنی، اول به خودت و لحظه حال توجه کن (ذهن‌آگاه باش!)، باور کن می‌تونی موفق شی (PsyCap رو تقویت کن)، انگیزه‌ت رو برای خلاقیت بالا ببر و ببین چطور می‌تونی تو هر سه بخش خلاقیت (ایده‌پردازی، ترکیب و حل مسئله) بدرخشی!
در ضمن، این مدل ذهنی نه فقط واسه دانشجوهای هنگ‌کنگ، بلکه برای همه ما قابل استفاده‌س. اگه دنبال رشد شخصی و نوآوری هستی، شاید این همون مسیریه که باید بری!
منبع: +
