اگه یه روز عادی تو ساختمون موزیک جدید MIT – همون Edward and Joyce Linde Music Building – رد شی، حتما می‌بینی که همه‌جا صدای زندگی جریان داره! طبقه چهارم مثلاً یه گروه جَز دارن تمرین می‌کنن و تو اتاق کناری چند تا مهندس دارن ولوم میکروفون‌ها رو بالا پایین می‌کنن. پایین‌تر، می‌تونی ریتم تند درام‌های سنگالی رو بشنوی که تو یه اتاق مخصوص اجرا میشه؛ این اتاق جوری ساخته شده که تمام قدرت ضربه‌های طبل رو جذب کنه.
یه نکته جالب این ساختمون اینه که دانشجوها توی فضای “makerspace” — یعنی کارگاهی پر از ابزار که توش میشه هر نوع پروژه ساختی انجام داد، از لحیم‌کاری تا ساخت ساز — مشغول شدن. تازه آزمایشگاه‌هایی هم هست که میشه سیستم‌های صوتی عجیب غریب یا سنسورهای خفن ساخت. سالن مرکزی ساختمون که سقفش ۱۵ متره (!) و اسمش Thomas Tull Concert Hall ـه، طوری طراحی شده که آکوستیکش برای هر اجرا قابل تنظیمه. یعنی موزیک هر گروه، اونطوری که واقعاً باید شنیده بشه، در میاد.
قبلاً موسیقی تو MIT محدود به چندتا کلاس و فضای ناکارآمد بود، ولی این ساختمون کل جریان موسیقی رو متحول کرده. هر سال بالای ۱۵۰۰ تا دانشجو توی کلاس‌های موزیک شرکت می‌کنن، بالای ۵۰۰ نفر هم تو یکی از ۳۰ گروه مختلف (از ارکستر سمفونیک MIT گرفته تا گروه سازهای دیجیتالی که فقط با لپ‌تاپ و سینتی‌سایزر اجرا دارن) می‌نوازن. ایجاد ساختمون جدید یعنی این حجم علاقه به موزیک، حالا جایی مخصوص داره که بتونه جوابگوی این همه تنوع باشه.
جِی شیب (Jay Scheib)، مسئول بخش هنرهای نمایشی و موسیقی MIT، میگه: «قبلاً ما توی کلاس‌های ریاضی یا شیمی به زور موزیک درس می‌دادیم که واقعاً محدودکننده بود. ولی الان اینجا، موزیسین‌ها دقیقاً اونجوری موسیقی‌شون رو می‌شنون که باید باشه و همه دور هم جمع میشن، ایده‌هاشون رو به هم میدن و حتی نفس همو حس می‌کنن!»
این ساختمون با کمک مالی زوج خیر، ادوارد و جویس لینده ساخته شده و هر روز، موزیسین‌ها، مهندس‌ها و طراح‌ها رو دور هم جمع میکنه تا ایده‌هاشون رو با هم ادغام کنن. آنتونیس کریستو (Antonis Christou)، دانشجوی فوق‌لیسانس توی گروه “اپرای آینده” (Opera of the Future) توی MIT Media Lab، میگه: «کل وقتم اینجا می‌گذره.»
ولی جدا از امکاناتش، خیلی‌ها معتقدن این ساختمون نشون میده تکنولوژی و هنر واقعاً تو MIT بهم گره خوردن. مثلاً ولری چن (Valerie Chen)، دانشجوی دکترای مهندسی برق و نوازنده ویلنسل، میگه: «داشتن یه فضای موزیک مخصوص یعنی تکنولوژی و هنرها جدا نیستن، بلکه حسابی با هم ارتباط دارن.»
از نظر فنی، تقریباً همه چی این ساختمون بر پایه آکوستیک طراحی شده. سه بخش اصلی داره — کنسرت هال تول، فضای فرهنگ و موزیک اردِلی (Erdely) و کارگاه موزیک‌ساز لیم — که هر کدوم حسابی از لحاظ صوتی از بقیه جدا شدن. دیوارها و کف حتی رو هم عایق کردن، بعضی اتاقا با روش “box-in-box” (یه اتاق توی دل یه اتاق دیگه، واسه ایزوله صوتی حسابی) ساخته شده. اینطوری، از کلاسیک تا جَز و موزیک جهان، همزمان تو ساختمون اجرا میشه ولی صداشون قاطی نمیشه.
یه نکته جالب دیگه: تالار اصلی تول (Tull Hall) هم با مدل سالن‌های مطرح دنیا مثل Pierre Boulez Saal برلین الهام گرفته شده و دورتادور اجراکننده‌ها، تماشاگرها می‌شینن — یعنی نمیشه گفت سن کجاست!
یکی از استادا، ایان هات‌ویک (Ian Hattwick) که تو تکنولوژی موزیک کار میکنه، میگه: «تو این سالن می‌تونی اجراکننده‌ها رو از نزدیک ببینی، حتی می‌تونی بری بالا سر نوازنده‌ها و از نزدیک کارشون رو ببینی. فضای سالن گرده و اجازه میده هرجور که بخوای جا به جا شی – واقعاً با سالنای قدیمی فرق داره و خیلی تجربه جالبیه.»
این سالن با ۳۹۰ تا صندلی، سقف خیلی بلند و امکانات صوتی مخصوص هر سبک موزیک (حتی برای موزیک الکترونیک یا کنسرت‌های خفن دانشجویی) ساخته شده. تو اولین اجراهاشو، گروه MIT Laptop Ensemble (یعنی همونی که کلی ساز دیجیتال و کنترلر باحال دارن)، آکوستیک‌های متغیر و امکانات جدید سالن رو حسابی امتحان کردن و اجراهای متفاوتی که هر بار یه حس جدید به تماشاگر میده.
تازه کنار سالن اصلی، فضای خاصی واسه گروه‌های کوبه‌ای (مثلا درام‌نواز‌های سنگالی و گروه‌های گاملان) وجود داره. این سبک‌های خاص، معمولاً تو فضای باز اجرا میشدن، اما این سالن جوری طراحی شده که صدا همون حس فضای آزاد رو داشته باشه.
یکی دیگه از امکانات مهم این ساختمون، ایزولاسیون صدای عالی حتی تو اتاق‌های اساتید و کارگاه‌های دانشجویی‌اشه. مارک راو (Mark Rau)، استاد تکنولوژی موسیقی، میگه: «تو دفتر من میشه بلند بلند موزیک پخش کرد و هیچکس اذیت نمیشه. حتی می‌تونم آزمایش‌های الگوریتمی واسه درس بدم اونم بدون اینکه مزاحم بقیه بشم.»
اتاق ضبط جدید هم حسابی حرفه‌ایه: یه اتاق اصلی که دوازده‌تا نوازنده جا میشن، یه اتاق ایزوله و همینطور یه اتاق کنترل برای شنیدن دقیق و حرفه‌ای. همه اتاق‌ها به یه شبکه دیجیتال صوتی وصلن که اسمش Danteـه (یه سیستم پیشرفته برای انتقال صدای بی‌تاخیر و باکیفیت از طریق شبکه). یعنی می‌تونی صدای همه‌جا رو به همه‌جا بفرستی یا ضبط کنی — حتی صدای کل یه ارکستر رو از اتاق‌های جدا.
جالبه بدونی این ساختمون فقط واسه اجرا نیست؛ بیرونش هم طوری طراحی شده که بالای ورودی، یه قوس مخلوط صدا درست میکنه و هر وقت هوا خوبه، بچه‌ها میان جلو ساختمون ساز می‌زنن و همه جا پر از موسیقی میشه!
البته ساختمون موزیک MIT دست‌آوردهای بزرگ‌تری هم داشته. مثلاً امسال یه برنامه فوق‌لیسانس جدید تو تکنولوژی موزیک راه انداختن که ترکیب مهندسی و موسیقی رو توی محوریت قرار میده. دانشجوها قراره تو این کارگاه‌ها دست به ساخت سازهای جدید، نرم‌افزارهای موزیکال و حتی سیستم‌های اجرایی متفاوت بزنن. مسئول این پروژه، اِران اِگوزی (Eran Egozy) ـه؛ همون اسطوره‌ای که بازی‌های Guitar Hero و Rock Band رو ساخته بود! به همراه آنا هوانگ (Anna Huang) — که روی ترکیب هوش مصنوعی و همکاری انسانی-ماشینی تو موزیک کار میکنه — و مارک راو، این برنامه رو تدریس می‌کنن.
Rachel Loh، یه دانشجوی برنامه که هم تو مهندسی کامپیوتر و هم موزیک درس خونده، میگه: «از دبیرستان عاشق ترکیب موزیک و برنامه‌نویسی بودم. این برنامه کاملاً همون چیزیه که می‌خواستم.»
تو کارگاه موزیک ساختمان، بچه‌ها کارای خیلی باحالی می‌کنن. یکی سنسور برای پیانوها ساخته که با Raspberry Pi (یه کامپیوتر کوچیک مخصوص پروژه‌های الکترونیک) کار میکنه و مشخص میکنه هر پیانو کی و چقدر استفاده شده؛ این اطلاعات می‌تونه به برنامه‌ریزی برای تعمیر و نگهداری کمک کنه. بعضی‌ها دارن ساز دیجیتال شخصی درست می‌کنن، بعضی دیگه کارای دست‌ساز مثل تعویض قطعات یا تعمیر ساز رو یاد می‌گیرن. حتی تو همین ورک‌شاپ، کلی کار الکترونیکی و کد نویسی با هم ترکیب میشه.
اون وسط فضا طوری چیده شده که آدم‌ها حین کار با هم برخورد کنن. مثلاً تو لابی شیشه‌ای ساختمان، بچه‌ها همدیگه رو می‌بینن یا از کنار یه اجرا رد میشن و مکالمه می‌کشن. خود اِگوذی میگه: «این تعامل‌هاست که باعث میشه ایده‌ها ترکیب بشن. دوست دارم همینطوری پای آبسردکن وایسی و برق موزیک‌بازی بزنی!»
کرِیل مکان (Keeril Makan)، استاد آهنگسازی MIT هم تاکید میکنه بچه‌ها اینجا ساز می‌سازن، ایده تست می‌کنن یا حتی اتودهای خودشون رو تو فضاهای مختلف امتحان می‌کنن. “احساس می‌کنی همیشه یه اتفاقی داره می‌افته.”
تازه تو همین سالن، واسه اولین بار یه کنفرانس بزرگ بین‌المللی موسیقی کامپیوتری برگزار شد و حضار می‌تونستن با گوشی‌شون صدای سازها رو به صورت زنده توی سالن جابجا کنن! یعنی موزیک دقیقاً بر اساس تعامل تماشاگر شکل می‌گرفت – یه تجربه کاملاً جدید برای ایران یا هرجای دیگه دنیا.
ساختمون موزیک جدید MIT، خیلیای دیگه رو هم جذب کرده. گروه‌های خارج از دانشگاه میان اونجا یا می‌خوان تو تالار تول اجرا داشته باشن. استادها دارن برنامه‌هایی می‌چینن که پژوهشگرها با موزیسین‌های مهم دنیا پروژه مشترک بزنن.
ارَن اِگوذی میگه: «این سالن واقعاً چیز خاصیه. تو کل بستون (Boston) هیچ جایی شبیهش نیست. قراره کلی اتفاق خفن همین‌جا بیفته که هم به نفع دانشجوهای MITـه، هم کل آدمای علاقمند به موزیک منطقه.»
در نهایت، شعار همه اینجاست: ترکیب تجربه و آزمایش، کار گروهی، ساختن سنت جدید با تکنولوژی روز و فراهم کردن فضایی برای اینکه هرکسی، چشم‌انداز خودش رو تو موزیک پیدا کنه. ساختمان موزیک MIT همین حالا هم ثابت کرده که نه تنها قراره آینده موسیقی این دانشگاه رو تغییر بده، بلکه تحولی جدی تو نحوه آموزش، تجربه و اجرای موزیک تو کل آمریکاست!
منبع: +
