آقا واقعاً اگه یه کم سحرخیز باشی یا حداقل واسه یه روز هم که شده دلت بخواد قبل طلوع آفتاب بیرون بزنی، یه صحنه فوق‌العاده از اونایی که عمر آدمی یه بار بیشتر نمی‌بینه در انتظارت هست! ماجرا اینه که جمعه صبح (۱۹ سپتامبر) اگه حدود یه ساعت و نیم قبل طلوع خورشید چشمات رو به سمت شرق-شمال‌شرقی آسمون بندازی، ماه هلال باریک، سیاره درخشان زهره و ستاره فوق‌العاده پرنور رِگولوس (که خودش ستاره اصلی صورت فلکی اسده!) قراره خیلی خیلی نزدیک کنار هم جمع بشن.
کلاً بهش میگن triple conjunction یا هم‌نشینی سه‌تایی! یعنی سه تا جرم آسمونی (تو این مورد ماه، زهره و رگولوس) انقدر به هم نزدیک میشن که تقریباً کمتر از نیم درجه فاصله‌شونه! واسه مقایسه باید بگم خود این فاصله از عرض انگشت کوچیکت که تو آسمون نگه می‌داری کمتره! واقعاً صحنه‌ایه که با چشم غیرمسلح میشه دید و خیلی هم کم پیش میاد.
ماه هلال، یعنی ماه داره مراحل کم شدن رو می‌گذرونه و فقط حدود ۶ درصد سطحش روشنه (در اصطلاح بهش میگن waxing/wanning crescent). اما نکته باحال‌ترش اینه که به خاطر پدیده‌ای به اسم Earthshine، یعنی یه قسمتی از نور خورشید که از زمین به ماه برخورد می‌کنه، سمت تاریک ماه هم یه جورایی روشن میشه و خودش یه منظره رویایی می‌سازه!
زهره که خودش معروفه به “سیاره صبحگاهی” یا همون Morning Star (در واقع خودش یه سیاره‌س ولی اونقدر می‌درخشه که خیلی‌ها اشتباهی فکر می‌کنن یه ستاره‌س)، همین بغل ماهه قرار گرفته. ستاره رگولوس هم که گفتم ستاره اصلی صورت فلکی اسد (Leo) هست، درست نزدیک این دو تاست.
حالا بسته به اینکه کجای دنیا باشی، حالت قرارگیری این سه‌تا یه کم فرق داره. مثلاً تو شرق آمریکای شمالی، تقریباً یه ردیف صاف از این سه تا می‌بینی که عرضش کمتر از یه درجه از آسمونه! ولی تو غرب آمریکا، شکلش یه مثلث خیلی کوچولو میشه.
از نظر نور و درخشش هم یه جورایی سلسله مراتب قدرت داریم! اول از همه ماه با اون نور خیره‌کننده‌ش باز همه رو جلوش لنگ می‌زاره، بعد زهره خیلی شدید می‌درخشه، و بعدش رگولوس هست که در مقایسه با اون دوتا کمی کمرنگ‌تر نشون میده خودش رو. واسه اینکه بدونی چقدر فرقش زیاده: زهره با قدر -۳.۸ دیده میشه (تو نجوم قدر یا Magnitude هرچی عددش کمتر یا منفی‌تر باشه یعنی اون جرم روشن‌تره)، رگولوس با قدر ۱.۳ه و این یعنی زهره تقریباً ۱۱۰ برابر از رگولوس روشن‌تره!
اگه تو شمال شرق کانادا، گرینلند، اروپا یا شمال آفریقا باشی، خوش‌شانسی دیگه! حتی ممکنه ماه بیاد جلو زهره رو یه مدت کوتاه بگیره (به این میگن occultation – معنیش اینه که یه جسم آسمونی میاد جلو دومی رو کامل می‌پوشونه). البته این صحنه فقط تو بعضی نقاط خاص زمین دیده میشه چون ماه بهمون خیلی نزدیکه و زاویه قرارگیریش بسته به موقعیت جغرافیایی ممکنه تا دو درجه فرق کنه.
یه نکته باحال دیگه هم اینکه این فاصله نزدیک سه‌تایی خیلی زود تموم میشه. بعدش ماه کوچیک و کوچیک‌تر میشه و نهایتاً ۲۱ سپتامبر جدید میشه (یعنی کاملاً تو سایه میره و اون شب هیچ ماهی نمی‌بینی). این حالت باعث یه خورشیدگرفتگی جزئی تو نیوزلند، جنوبگان (آنتراکتیکا) و قسمت‌هایی از جنوب اقیانوس آرام میشه – یعنی خورشیدگرفتگی‌ای که بهش partial solar eclipse میگن.
۲۲ سپتامبر هم زمان اعتدال پاییزی یا Autumn Equinox فرا می‌رسه (یعنی طول شب و روز تقریباً برابر میشه و بعدش تو نیمکره شمالی شب‌ها کم‌کم بلندتر از روزها میشه – بهترین وقت واسه منجما و کسایی که عاشق آسمون شبن).
راستی زهره واسه باقی ماه هم همون‌طور سرحال تو آسمونِ صبح می‌درخشه و بهش میگن “ستاره صبحگاهی”.
در کل اگه دنبال یه تجربه خاص و یه عکاسی ناب و یا اصلاً یه خاطره تکرار نشدنی هستی، این «هم‌ترازی فوق‌العاده سه‌تایی» رو فردا صبح از دست نده! فقط زودی بیدار شو، یه جایی با افق باز پیدا کن و از دیدن این صحنه خفن لذت ببر. اگه دوربین دوچشمی (Binoculars – دوربین ساده‌ای که باهاش میشه آسمون رو بهتر و واضح‌تر دید) داری، حتما با خودت ببر که جزئیات بیشتری رو ببینی.
منبع: +
