تا حالا فکر کردی دلفین‌ها و نهنگ‌ها توی دریا فقط باهم بی‌خیال رد میشن یا واقعاً با هم تعامل دارن؟ خب، یه تحقیق جدید نشون داده که این دو تا حیوان دوست‌داشتنی (و خیلی باهوش) گاهی واقعاً با هم بازی می‌کنن! واقعاً، اونطوری که قبلاً همه فکر می‌کردن دلفین‌ها فقط می‌خوان با اذیت کردن نهنگ‌ها سر به سرشون بذارن نیست. موضوع خیلی جالب‌تر از این حرفاست!
توی این تحقیق که توی مجله Discover Animals چاپ شده، محقق‌ها کلی عکس و فیلم از گردشگرها، دانشمندها و مردم جمع کردن. یه عالمه ویدیو و عکس از ۱۷ منطقه مختلف دنیا، با حضور حدود ۱۵۷۰ تا دلفین و ۴۲۵ تا نهنگ رو بررسی کردن. باور کن خوندنش خودِ ماجرای پلیسیه!
حالا بریم سراغ خود ستاره‌های ماجرا: بیشتر دلفین‌هایِ دیده‌شده تو این صحنه‌ها، دلفین‌های پوزه‌بطری بودن (همون Bottlenose Dolphin که عکسش رو شاید دیده باشی! یک جور دلفین معروف با پوزه گرد و بامزه). بعدش دلفین‌های معمولی و بعد هم دلفین‌های سفیدکنار اقیانوس آرام بیشترین تعداد رو داشتن. نهنگ‌ها هم بیشترشون از نوع گوشت‌نهنگ‌های دهن‌پهن بودن (بهشون “Baleen Whales” میگن، یعنی نهنگ‌هایی که دندون ندارن و فقط فیلتر توی دهنشون دارن برای گرفتن غذا)، که توشون نهنگ گوژپشت (Humpback Whale) کاملاً اکثریت داشتن. نهنگ خاکستری و نهنگ باله‌ای هم بودن ولی خیلی کمتر.
یکی از چیزایی که دیده بودن و خیلی جالب بود: نهنگ‌ها نسبت به بازی دلفین‌ها خیلی وقتا واکنش مثبتی نشون می‌دادن. مثلاً حدود یک‌سوم دفعات، نهنگ گوژپشت با حرکت های عجیب مثل غلت‌زدن و نشون دادن شکم یا حرکت آروم به سمت دلفین‌ها نشون می‌داد که مشتاق معاشرته! اینجوری حرکات معمولاً تو روابط دوستانه یا موقع جفت‌گیری دیده میشه. تازه تو خیلی از موارد نهنگ‌ها اصلاً قصد دور شدن یا فرار نداشتن. دکتر اولاف ماینکه، که تو دانشگاه گریفیت استرالیا تو پروژه “نهنگ‌ها و تغییرات اقلیمی” کار می‌کنه، گفته معمولاً فکر می‌کنن دلفین‌ها اذیت می‌کنن، اما بیشتر صحنه‌ها نشون میده نهنگ هم حال می‌کنه.
البته همیشه هم فاز «عشق و حال» وجود نداشته! بعضی وقتا نهنگ‌ها با برخورد دم یا سرشون نشون دادن که اعصاب ندارن و این رفتارها بیشتر حالت تهاجمی داشته (مثلاً سر یا دم‌شون رو محکم به سطح آب می‌کوبیدن). هرچند این مدل رفتار خصوصاً بین نهنگ‌های گوژپشت تقریباً نادر بوده و زیاد اتفاق نمی‌افتاده؛ مثلاً تو فیلم‌ها و عکس‌ها، بیشترشون ریلکس بودن.
گاهی فقط یکی از طرفین دنبال بازی بوده! یعنی مثلاً دلفین‌ها داشتن شیطنت می‌کردن و نهنگ اصلاً تو حس و حال بازی نبوده. اینو دانشمندا بهش میگن “One-sided play” یعنی بازی یه‌طرفه. گاهی هم دلفین‌ها وسط غذای خوردن نهنگ‌ها مدام اذیتشون می‌کردن! (اینم از شیطنت‌های دلفینی!)
از اون سمت، یه دسته از رفتارها بین این دو موجود، کاملاً رفتارای اجتماعی دوطرفه بود. مثلاً دلفین‌ها اسب‌سواری مجانی روی موج نهنگ‌ها انجام می‌دادن (بهش میگن “bow riding”، یعنی وقتی دلفین‌ها با سرعت خودشون رو می‌رسونن جلوی نهنگ و روی موجی که نهنگ درست می‌کنه، بدون زحمت سُر می‌خورن). یا که به همدیگه نزدیک می‌شدن و حتی برخورد پوستی داشتن. الیویا کراولی، یکی از محقق‌ها گفته به خاطر این رفتارها خیلی وقتا حیرت کرده و دوست داشته به تماشای ادامه ماجرا بشینه!
جالبه بدونی این مدل بازی‌های بین‌گونه‌ای یا همون “Interspecies Social Play (ISP)” فقط مختص دریا نیست. مثلاً روی خشکی شامپانزه و بابون یا سگ و الاغ هم با هم بازی می‌کنن! اما توی اقیانوس به خاطر وسعت و دورت بودن و دشواری فیلم‌برداری، خیلی ثبتش سخته.
به نظر دکتر ماینکه این تعاملات مثل زمانی می‌مونه که حیوانات دریایی باهوش، وسط روزمرگی و هدف‌هایی مثل شکار یا تولیدمثل، یه «زمان استراحت و بازی» برای خودشون می‌ذارن و با چیز دیگه‌ای مشغول میشن. دلفین‌ها معمولاً شروع‌کننده ماجرا هستن، ولی همیشه قضیه یک‌طرفه نیست و نهنگ‌ها هم گاهی حال می‌دن! درست شبیه ما آدم‌ها که گاهی نیاز داریم بی‌هدف خوش بگذرونیم.
یک نکته جالب دیگه: فقط به خاطر این که نهنگ مثلاً نشون نمی‌ده خوشحاله یا ناراحته، نباید فکر کنیم هیچ تعاملی بین‌شون نیست. شاید تو همون لحظه دارن با “سونوگرافی” (امواج صوتی زیر آب که برای ارتباط و جهت‌یابی استفاده می‌کنن) با هم حرف می‌زنن یا علامت می‌دن.
جمع‌بندی تحقیقات نشون داده این رابطه‌ها فوق‌العاده پیچیدن و هنوز کلی نکته ناشناخته دارن. دکتر ماینکه هم در پایان گفته تازه اول داستانه و باید هرچه بیشتر از این رفتارهای پیچیده بین دلفین‌ها و نهنگ‌ها یاد بگیریم. واقعاً دنیای زیر آب خیلی عجیب و دوست‌داشتنی‌تر از چیزیه که فکر می‌کنیم!
منبع: +
