حالا بیا یه داستان فضایی خفن برات تعریف کنم! یه دنبالهدار معروف به اسم 3I/ATLAS هست که کلی سر و صدا راه انداخته و آخراشه داره کلا از منظومه شمسی ما خداحافظی میکنه، ولی قبلش حسابی جلوی دوربینهای ناسا و آژانس فضایی اروپا (ESA) ژست گرفته و عکس انداخته! 3I/ATLAS تو ژوئن پیدا شد و از همون روز اول زدن گفتن این سومین شیء بینستارهایه که تا حالا تو منظومه شمسی کشف کردیم. بینستارهای یعنی از یه جایی بیرون منظومه ما پیداش شده و از دمِ اینجا رد شده!
این دنبالهدار واقعاً سرعت داره، حدود ۲۱۰ هزار کیلومتر بر ساعت حرکت میکنه! تا الان از کنار مریخ و خورشید رد شده و قراره ۱۹ دسامبر، حسابی به زمین نزدیک بشه، البته منظورم اینه که نسبت به جَو فضا: فاصلهاش حدود ۲۷۰ میلیون کیلومتر از ماست، یعنی تقریباً دو برابر فاصله زمین با خورشید. خیالت راحت، همچین هم نزدیک نیست!
داستان جذابتر میشه وقتی ناسا و ESA دست به کار شدن و با کاوشگرهاشون شروع کردن به شکار عکسهای باکیفیت از این مهمون عجیب. این هفته، دوتا سازمان فضایی باحالشون رو کرده و نشون دادن که 3I/ATLAS بعد از سفرش نزدیک خورشید، حسابی گل انداخته و فعال شده. هرچی یخ و گاز و گرد و خاک داشته، تبدیل به بخار شده و ریخته بیرون، حسابی دنبالش رو پر کرده!
خب بریم سراغ تصاویر شاخ و باحالی که هابل ازش گرفته. تلسکوپ فضایی هابل (همون غول عکاسیِ فضا!) تازهترین عکسش رو ۳۰ نوامبر گرفته، وقتی فاصلهاش با دنبالهدار حدود ۲۸۶ میلیون کیلومتر بوده. جالب اینجاست که تو عکس یه نقطه نورانی وسط کادر میبینی که هسته دنبالهدار و اطرافش (که بهش “کُما” میگن، یعنی هاله گاز و گرد و غبار دور هسته دنبالهدار) رو نشون میده. بقیه کوتولهستارهها هم کش میان تو پسزمینه چون هابل خودش رو یه مدت گیر داده به دنبالهدار و حرکت اون رو دنبال کرده.
جالبه بدونی اندازه 3I/ATLAS چیزی بین ۴۴۰ متر تا ۵.۶ کیلومتر تخمین زدن! یعنی راحت بزرگترین شیء بینستارهایه که تاحالا دیدیم. هنوز دادههای دقیق درباره ترکیب کُما (یعنی اون هالهی گرد و غبار و گاز) منتشر نشده، ولی قراره اطلاعات بیشتر بیاد.
حالا نوبت ESA و ماموریت Juice میرسه. این Juice یه مدارگرد خفنِ جدیده که واسه بررسی قمرهای یخزده مشتری (همون سیاره غولآسا) داره میره، اما تو راهش با دوربینش یه عکس ضدحال از 3I/ATLAS گرفته، اونم فقط چند روز بعد از اینکه این دنبالهدار به خورشید نزدیک شده بود. فاصله Juice با دنبالهدار، فقط ۶۶ میلیون کیلومتر بود، کلی نزدیکتر از هابل!
تو عکس Juice میتونی بوضوح هاله درخشان گاز دور دنبالهدار رو ببینی (همزمان به این هاله میگن کُما) و تازه، دوتا دُم هم دیده میشه: یکی دُم پلاسما (پلاسما یه جور گازیه که بار الکتریکی داره و خیلی سریع تو فضا حرکت میکنه) که به سمت بالای کادر کشیده شده و یه دُم غبار که با ذرات ریز گرد و غباری ساخته شده و گوشه پایین سمت چپ تصویر پیدا میشه.
Juice با پنج ابزار علمی در دو روز 3I/ATLAS رو برانداز کرد، ولی چون فعلاً برای حفاظت خودش دیشبکه اصلیشو برای محافظت از گرمای خورشید استفاده میکنه و فقط با یه آنتن کوچیکتر دادهها رو به زمین میفرسته، باید تا حدود اسفند ۱۴۰۴ (فوریه ۲۰۲۶) صبر کنیم تا دادههای کامل برسه.
ولی کلاً کار رو محدود به ناسا و ESA نکن! دنبالهدار 3I/ATLAS تاحالا توسط کلی فضاپیما رصد شده؛ از مریخنوردها بگیر تا ماهوارههای دنبالکننده سیارکها و تلسکوپهای فضایی که اصلاً قرار نبود دنبالهدار ببینن! این نشون میده ما تو اکتشافات فضایی گاهی از جاهایی سر در میاریم که خودمونم فکرشو نمیکردیم.
با نزدیک شدن 3I/ATLAS به زمین، حتی تلسکوپ فضایی جیمز وب (James Webb، همون تلسکوپ مشهوری که تصاویر واقعاً خفن از دمِ کهکشانها و اوایل عالم میفرسته) هم برنامه داره نگاه ویژهای به این دنبالهدار بندازه. کلی رصدخونه حرفهای و حتی هواخواههای سادهی نجوم هم چشم دوختهن تا این مسافر مرموز رو از نزدیکتر تماشا کنن. وقتی پای یه غریبهی فضایی وسطه — مخصوصاً غریبهای که از گوشه و کنار مرموز کهکشان اومده — دیگه هر رصدش میتونه ماجرای جدیدی رو لو بده!
خلاصه اونکه فعلاً باید منتظر باشیم و ببینیم این همه عکس و دادهای که از 3I/ATLAS جمع کردن، اخرش چه یافتههای جدیدی رو رو میکنه. شاید همین روزا کلی سوپرایز عجیب از این دنبالهدار بینستارهای سر بزنه!
منبع: +
