خب، بچه‌ها، امروز میخوام درباره کشف خیلی خفن ناسا حرف بزنم که واقعاً فاز علم‌تخیلی داره! تلسکوپ معروف هابل (Hubble Space Telescope یعنی یکی از بهترین تلسکوپ‌هایی که توی فضاست و همیشه چیزای عجیب نشون‌مون میده) تازه دقیق‌ترین و واضح‌ترین عکس‌ها رو از یک مهمون بین‌ستاره‌ای با اسم 3I/ATLAS گرفته و همه‌رو انگشت‌به‌دهان کرده!
این 3I/ATLAS که اسمش شاید یه کم فضایی و عجیب باشه، در واقع سومین شیء بین‌ستاره‌ای شناخته‌شده‌ایه که تا حالا تونسته توی منظومه شمسی ما گذری بزنه! جالبه بدونی قبلاً 1I/Oumuamua (که ۲۰۱۷ کشف شد) و 2I/Borisov (سال ۲۰۱۹) هم بازدیدی از محله ما داشتن!
حالا این دوست جدیدمون چیه؟ 3I/ATLAS همون‌طور که از اسمش پیداست، یه دنباله‌داره که از جایی خارج از منظومه شمسی (یعنی منظومه‌های ستاره‌ای دیگه، نه دور خورشید خودمون) سر و کله‌ش پیدا شده. به این جور اشیا میگن interstellar object یا ISO، که یعنی “شیء بین‌ستاره‌ای”، یعنی دوردست‌ترین جاها رو می‌تابند میان این طرف!
داستان از اونجایی شروع شد که توی اول جولای کشفش کردن و فرداش ناسا تأیید کرد که این یارو از بیرون منظومه شمسی اومده! الانم داره با سرعت سرسام‌آور بالای ۱۳۰هزار مایل در ساعت (که یعنی بالای ۲۱۰هزار کیلومتر در ساعت! تصور کن چه شتابیه…) میاد سمت قسمت داخلی منظومه شمسی. ولی خیالت راحت، به زمین یا هیچ سیاره‌ای خطری نداره؛ چون موقع نزدیک‌ترین فاصله‌ش از خورشید، اون سمت خورشید می‌مونه و اصلاً مسیرش طوریه که ما رو تهدید نمی‌کنه.
اینجا قضیه جالب‌تر میشه: از وقتی این دنباله‌دار رو کشف کردن، کلی دانشمند دنبال این بودن بفهمن دقیقاً چقدر بزرگه. اوایل، رصدخانه خیلی قدرتمند Vera C. Rubin (که تازه راه‌اندازی شده و کارش واقعاً خفنِ – با این تلسکوپ قصد دارن یه فیلم سرتاسری از کیهان توی ده سال بسازن!) تخمین زد هسته یخی 3I/ATLAS حدود ۱۱ کیلومتر (یا همون ۷ مایل) قطر داره. ولی الان عکس‌های جدید هابل نشون دادن قطرش احتمالاً نهایتاً ۵.۵ تا ۶ کیلومتره، که بازم رکورد بزرگ‌ترین شیء بین‌ستاره‌ای دیده‌شده تا حالاست!
البته ناسا میگه ممکنه حتی پایین‌تر هم باشه؛ شاید هسته‌اش حداقل ۳۲۰ متر قطر داشته باشه، اما برای قطعی‌شدنش باید صبر کنیم تا تلسکوپ James Webb (که خیلی دقیق‌تره و مدام چیزای کوچیک‌تر رو هم می‌گیره) و سایر رصدخانه‌ها هم نتایجشون رو اعلام کنن.
یه نکته جالب: 1I/Oumuamua که اولین مهمون بین‌ستاره‌ای بود فقط حدود ۴۰۰ متر (یا ۰.۲ مایل) بود! 2I/Borisov هم حدود یک کیلومتر عرض داشت. خب می‌بینی که 3I/ATLAS واقعاً غولتراست!
حالا دانشمندها هنوز نمی‌دونن دقیقاً این دنباله‌دار از کجا اومده یا حتی ترکیباتش چیه. داوید جویت (David Jewitt) که یکی از سرشناس‌ترین اخترشناساست و تیم هابل رو تو این پروژه هدایت می‌کرد، یه مثال باحال زده بود: گفت دیدن این دنباله‌دار عین اینه که بخوای از روی یه گلوله رایفل (rifle bullet، یعنی تیر شلیک‌شده از اسلحه) که فقط یه هزارم ثانیه می‌بینی، بفهمی دقیقاً از کجا شلیک شده! خلاصه باید اعتراف کنیم هنوز راه زیادی داریم تا بفهمیم «مهمونمون» از کدوم محله کهکشونی رد شده و ترکیبش چیه!
چرا این اشیاء عجیب برامون اهمیت دارن؟ چون هر بار یه همچین دنباله‌دار یا شیء بین‌ستاره‌ای رو ردیابی می‌کنیم، انگار یه تیکه از محله همسایه توی کهکشان رو پیدا کردیم. اینا می‌تونن اطلاعات خیلی خوبی درباره منظومه‌های دیگه، حتی سیارات فراخورشیدی (exoplanets یعنی سیاره‌هایی که دور ستاره‌های غیر از خورشید ما می‌گردن) بهمون بدن. همون‌طور که وز فریزر (Wes Fraser، اخترشناس کانادایی) گفته: هر کدوم از این ISOها یه جور میوه دم دستن که با مطالعه‌شون، می‌تونیم چیزای باحال و جدید از محله‌های دیگه‌ی کهکشان بفهمیم!
راستی، اگه علاقه‌دارین بیشتر درباره این موضوعات بدونین:
- یه شیء بین‌ستاره‌ای سال ۲۰۱۴ دقیقاً بالای زمین منفجر شد (بر اساس داده‌های محرمانه‌ای که جدیداً فاش شده)
- طبق تخمینا شاید یه میلیون شیء بین‌ستاره‌ای با اندازه‌ای حتی بزرگ‌تر از مجسمه آزادی توی اطراف منظومه شمسی پنهان باشن!
- بعضی دنباله‌دارها هم تأثیر عجیبی روی آب و هوای زمین داشتن، حتی شاید ۱۲هزار سال پیش!
در مجموع، این کشف هیجان‌انگیز نه فقط گوشه‌هایی از گذشته و حال منظومه خورشیدی و کهکشان ما رو روشن‌تر می‌کنه، بلکه پر از سوالات جدیده که حتماً در آینده بیشتر ازش می‌شنویم. تا اون موقع، با خیال راحت عکس‌های باحال هابل رو تماشا کنین و به آسمون شب خیره بشین که شاید یه روز دیگه یه مهمون غیرمترقبه بیاد سر بزنه!
منبع: +
![This image from the NASA/ESA/CSA James Webb Space Telescope revisits one of the most iconic regions of the sky, the Hubble Ultra Deep Field, through the eyes of two of Webb’s instruments. The result is a detailed view that reveals thousands of distant galaxies, some dating back to the earliest periods of cosmic history.The field shown here, known as the MIRI Deep Imaging Survey (MIDIS) region, was observed with the three shortest-wavelength filters of Webb’s Mid-Infrared Instrument (MIRI) for nearly 100 hours in total. This included Webb's longest observation of an extragalactic field in one filter so far, producing one of the deepest views ever obtained of the Universe. Combined with data from Webb’s Near-Infrared Camera (NIRCam), this image allows astronomers to explore how galaxies formed and evolved over billions of years. These deep observations have revealed more than 2500 sources in this tiny patch of sky. Among them are hundreds of extremely red galaxies — some of which are likely massive, dust-obscured systems or evolved galaxies with mature stars that formed early in the Universe’s history. Thanks to Webb’s sharp resolution, even at mid-infrared wavelengths, researchers can resolve the structures of many of these galaxies and study how their light is distributed, shedding light on their growth and evolution. In this image, the colours that have been assigned to different kinds of infrared light highlight the fine distinctions astronomers can make with this deep data. Orange and red represent the longest mid-infrared wavelengths. The galaxies in these colours have extra features — such as high concentrations of dust, copious star formation, or an active galactic nucleus (AGN) at their centre — which emit more of this farther infrared light. Small, greenish-white galaxies are particularly distant, with high redshift. This shifts their light spectrum into the peak mid-infrared wavelengths of the data, which are depicted in white and green. Most of the galaxies in this image lack any such mid-infrared boosting features, leaving them most bright at shorter near-infrared wavelengths, which are depicted with blue and cyan colours. By returning to this legacy field first made famous by the NASA/ESA Hubble Space Telescope, Webb is continuing and expanding the deep field tradition — revealing new details, uncovering previously hidden galaxies, and offering fresh insights into the formation of the first cosmic structures. The MIRI observations were taken as part of the Webb programmes #1283 and #6511 (PI: G. Östlin). [Image Description: An area of deep space with thousands of galaxies in various shapes and sizes on a black background. Most are circles or ovals, with a few spirals. More distant galaxies are smaller, down to being mere dots, while closer galaxies are larger and some appear to be glowing. Red and orange galaxies contain more dust or more stellar activity.] Links Science paper (G. Östlin et al.) Slider Tool Pan Video Transition video (with Hubble Ultra Deep Field)](https://x-madani.com/wp-content/uploads/elementor/thumbs/unnamed-file-453-ra2iliotwxmgy5s71b2mqxpjxsfbhyosnx0bztidhg.jpg "A fresh look at a classic deep field")
