خب بیا یه سری به اتفاقاتی که تو دنیای خورشیدمون افتاده بزنیم. تا همین چند سال پیش کلی دانشمند فکر می‌کردن که خورشید داره وارد یه دوره آروم و بی‌حادثه میشه و شاید وارد یه “کمینه عمیق خورشیدی” بشیم (یعنی دوره‌ای که فعالیت خورشید خیلی کم میشه). حتی بعضیا می‌گفتن مثل دوره‌های معروفی مثل «کمینه موندر» یا «کمینه دالتون» بشه که تو قرن‌های ۱۷ و ۱۸ میلادی پیش اومد و خورشید حسابی خاموش و بی‌حال شده بود.
اما خب، به قول معروف: خورشید سورپرایزمون کرد! تو یکی دو سال اخیر، پژوهشگرای ناسا با بررسی چندتا شاخص مهم مثل تعداد لکه‌های خورشیدی (اینا همون نقطه‌های سیاه روش سطح خورشیدن که نشونه فعالیتشه)، شدت میدان مغناطیسی خورشید و شدت باد خورشیدی (باد خورشیدی یعنی ذراتی که خورشید هر روز به سمت فضا، از جمله زمین، پرتاب می‌کنه)، فهمیدن از حدود سال ۲۰۰۸ تا حالا همه‌چی داره رو به بالا میره. این یعنی برعکس پیش‌بینی‌ها، خورشید داره حسابی فعال‌تر میشه و خبری از اون آرومی‌هایی که فکرشو می‌کردن نیست!
داستان اینه که خورشید یه سیکل تقریبا ۱۱ ساله داره به اسم “سیکل لکه‌های خورشیدی”؛ اولش آرومه (بهش میگن کمینه)، کم‌کم جون می‌گیره و می‌رسه به اوج که اسمش هست “بیشینه خورشیدی” یا “Solar Maximum”. توی بیشینه، خورشید شروع می‌کنه به پرتاب طوفان‌های خورشیدی و فوران‌های شدید، که می‌تونن حسابی روی زمین و ماهواره‌ها تاثیر بذارن (مثلاً می‌تونه باعث بشه سیستم برق یا جی‌پی‌اس از کار بیفته). البته یه سیکل بزرگتر ۲۲ ساله هم هست به نام “Hale Cycle” که توش میدان مغناطیسی خورشید کلاً برعکس میشه و دوباره برمی‌گرده سر جای اولش (یعنی همین تغییر جهت قطب مغناطیسی خودش).
جالب اینجاست که دانشمندا فکر می‌کردن این سیکل یازدهم، مثل قبلی‌ها آروم باشه و تازه بیشترشون پیش‌بینی کردن که بیشینه خورشیدی حداقل تا ۲۰۲۵ شروع نمیشه و اصلاً به شدت قبلیا نمیرسه. اما از اواخر ۲۰۱۹ که این سیکل شروع شد، هی اوضاع پرجنب و جوش‌تر شد و خیلی زود فهمیدن که اشتباه کردن! ناسا و مرکز پیش‌بینی هوای فضایی آمریکا (SWPC) هم مجبور شدن اعتراف کنن که پیش‌بینی‌هاشون غلط از آب دراومده و باید زودتر انتظار بیشینه رو می‌داشتیم.
امسال تعداد لکه‌های خورشیدی به بیشترین حالت خودش توی بیشتر از ۲۰ سال رسید و خورشید یه عالمه فوران قوی از نوع X-class که شدیدترین نوع انفجار خورشیدیه، پرتاب کرد. حتی زمین هم بی‌نصیب نموند و تو ماه می ۲۰۲۴ یه طوفان ژئومغناطیسی خیلی قوی خوردیم که باعث شد شفق قطبی‌هایی ببینیم که میگن تو چند قرن اخیر بی‌سابقه بودن، و جالب‌تر اینکه این طوفان‌ها بیش از ۵۰۰ میلیون دلار به و کشاورزها ضرر زد! (طوفان ژئومغناطیسی یعنی زمانی که خورشید یه انفجار یا باد خورشیدی قوی می‌فرسته و مغناطیس زمین رو بهم می‌ریزه).
حالا این قضیه چرا مهمه؟ چون ما الان خیلی بیشتر از قبل به تکنولوژی‌هایی مثل برق، ماهواره، GPS و دستگاه‌های اتوماتیک وابسته‌ایم و اینا هم خیلی حساسن به “هوای فضایی” یا همون طوفان‌های خورشیدی. اگه یه طوفان قوی بیاد ممکنه ماهواره‌ها از کار بیفتن، برق قطع بشه، یا حتی تراکتورهای خودران سر زمین کشاورزی گیج بزنن و برقصن!
یه نکته جالب دیگه اینه که همچنان معلوم نیست چرا خورشید چند دهه گذشته یه کم بی‌حال شد و الان دوباره جوگیر شده! یه سری میگن شاید قضیه به یه چرخه‌ی بزرگتر صد ساله (بهش میگن Centennial Gleissberg Cycle) مربوط باشه که هنوز دقیق مطالعه نشده. ولی واقعیتش اینه که هنوز نمی‌دونن دلیل اصلی این بالا پایین شدن‌های بلندمدت چیه.
در کل باید بگم اگه فکر می‌کردین دیگه از خورشید کاری بر نمیاد و قراره آروم باشه، باید تجدید نظر کنین! دانشمندای ناسا میگن که این سطح از فعالیت خورشید احتمالاً تازه اولشه و برای چند دهه باید بترسیم که هر روز “هوای فضایی هیجان‌انگیزتری” منتظرمونه. پس اگه یهو شفق قطبی عجیب دیدین یا GPS گوشی‌هاتون قاط زد، بدونین خورشید داره کار خودش رو می‌کنه 🙂
منبع: +
