اگه فکر می‌کنی OpenAI فقط روی GPT-5 کار می‌کنه و همه منتظر شاهکار بعدیش هستن، دست نگه دار! تازه دو تا مدل هوش مصنوعی به اسم gpt-oss-20b و gpt-oss-120b رو معرفی کرده که خیلیا رو هیجان‌زده کرده.
اول بذار یه توضیح راحت بدم: “مدل open-weight” یعنی وزن‌ها و ساختار داخلی مدل رو به صورت عمومی منتشر کردن. این یعنی هر کسی می‌تونه فایل مدل رو دانلود کنه، روی کامپیوتر خودش اجراش کنه و حتی ببینه این هوش مصنوعی چطوری به جواب می‌رسه. قبلا مدل‌ها مثل یه جعبه سیاه بودن و فقط می‌تونستی از راه API (یه جور رابط آنلاین برای صحبت با مدل) استفاده کنی و چیزی از پشت‌پرده نمی‌فهمیدی.
حالا داستان چیه؟ مدل gpt-oss-20b اونقدر جمع‌وجوره که اگه یه کامپیوتر معمولی با رم ۱۶ گیگ داشته باشی، می‌تونی روش اجراش کنی! فقط یکم حوصله می‌خواد. مدل gpt-oss-120b قوی‌تره و خب، به سخت‌افزار حسابی نیاز داره یا باید از فضای ابری (Cloud – همون سرورای آنلاین پرقدرت) کمک بگیری.
جالبیش اینه که این اولین بار بعد از مدل معروف GPT-2 هست که OpenAI مدل رو این‌جوری باز کرده و عملاً هرکسی می‌تونه بره سراغش، نه فقط برنامه‌نویسای شرکتی یا کسایی که اشتراک می‌خرن.
تازه، مدل جدید این قابلیت باحال رو داره که می‌تونی قدم به قدم منطق و تحلیلش رو ببینی؛ مثلا اینکه هوش مصنوعی چرا فلان جواب رو داده و چه روندی رو طی کرده. به این می‌گن “شفافیت یا Transparency”؛ یعنی بجای جواب سرراست همیشگی، می‌تونی مسیر فکر کردن مدل رو هم ببینی.
این مدل‌ها الان توی Hugging Face و AWS با لایسنس Apache 2.0 رایگان و آزادن. لایسنس Apache 2.0 هم یعنی می‌تونی مدل رو دستکاری کنی، برای خودت محصول جداگانه بسازی و حتی بفروشی!
این حرکت دقیقا برعکس رویکرد قبلیِ OpenAI هست: چند سال بود که فقط دموها و مدل‌های قوی رو با حق اشتراک و پولی می‌داد، اما حالا برگشته به دنیای “کدباز” (Open Source) و با قدرت خیلی بیشتر از دوران GPT-2!
یک نکته مهم: اینکه بتونی یه مدل AI رو روی دستگاه خودت داشته باشی، یعنی لازم نیست اطلاعاتت رو توی اینترنت برای OpenAI یا بقیه شرکتا بفرستی. همین باعث میشه کلی اپلیکیشن هوش مصنوعی بیاد که خصوصی‌ترن یا نمی‌خوان ازت حق اشتراک بگیرن.
البته، هنوز داده‌هایی که مدل باهاش آموزش دیده (Training Data)، محرمانه‌ست و عمومیش نکردن، ولی همین باز بودن وزن‌ها (Open Weight) کلی آزادی و حق انتخاب به توسعه‌دهنده‌ها میده. خیلی از شرکتای دیگه مثل DeepSeek، Meta و Mistral هم دارن مدل‌های باز میدن، ولی اغلب شرایط سخت‌گیرانه یا محدودیت دارن، برخلاف کاری که OpenAI کرده.
و حالا، برنامه‌نویسان و علاقه‌مندان می‌تونن مدل رو دانلود کنن، بررسی کنن که دقیقا چطور فکر می‌کنه و حتی بخش‌هایی ازش رو تغییر بدن یا بهتر کنن. میشه مدل رو بهینه کرد یا توی محصولات جدید جا زد، بدون اینکه نیاز باشه داده‌هات رو جایی ارسال کنی.
این یه خوشحالی بزرگ برای کساییه که دنبال هوش مصنوعی غیرمتمرکز (decentralized AI) هستن؛ یعنی هوش مصنوعی‌ای که لازم نباشه واسه هر کاری به غول‌های فناوری وصل باشی.
تو دنیای واقعی، یعنی ممکنه بزودی کلی اپ هوش مصنوعی ببینی که هم باحال کار می‌کنن، هم لازم نیست هزینه اشتراک بدی، هم اطلاعات شخصیت پیشِ خودته.
در کل، این حرکت OpenAI یه سیگنال محکم به جامعه توسعه‌دهنده‌هاست: بیاید روی این مدل‌ها بسازید و هر جور دوست دارید دستش بزنید! البته خیالت راحت که این مدل‌ها جای ChatGPT رو واسه همه نمی‌گیرن، چون هنوز کار کردن باهاشون و اجرای محلی یکم دردسر داره.
در نهایت هم خود سم آلتمن (مدیرعامل OpenAI) گفته به این دست آوردها قانع نشده و قراره خبرای داغ‌تر و مدل‌های نسل بعدی هم به زودی معرفی بشن… پس احتمالاً باید منتظر یه چیز خفن‌تر از GPT-5 هم باشیم!
منبع: +
