بیاید یه بحث خیلی باحال رو شروع کنیم: تا حالا شنیدین که خیلیا به ورزشکارا میگن «ذهنیتتو قوی کن»، یا «تجسم کن برنده شدی»؟ خب این همون چیزیه که بهش میگن imagery practice یا تمرین ذهنی! یعنی بری تو فاز خیال‌پردازی و لحظه‌های موفقیتتو توی ذهن تکرار کنی، مثلاً انگار داری مدال می‌گیری یا یه حرکته رو درست اجرا می‌کنی.
حالا همیشه گفتن این تمرینا باعث میشن بهتر کار کنی، اما اینکه آیا واقعاً حال روحی ورزشکارا رو هم بهتر می‌کنه یا نه، هنوزم یه کم بحث روشه! یه عده مطالعه کردن گفتن آره، یه عده دیگه گفتن موثر نیست یا تاثیرش خیلی زیاد نیست. واسه همین یه تیم تحقیقاتی اومدن و حسابی رو این قضیه کار کردن تا بالاخره بفهمیم چی به چیه.
چی کار کردن؟ اومدن نتایج ۲۴ تا آزمایش خیلی دقیق، یا همون Randomized Controlled Trials — به اختصار میگن RCTها، یعنی تحقیقاتی که گروه آزمایش و کنترل دارن و همه چی حساب‌شده‌ست — رو جمع زدن. تو این تحقیقات، یعنی حدود ۱۲۹۴ تا ورزشکار از سن پایین مثل نوجوانا تا بزرگ‌ترها رو شرکت دادن، هم دختر بودن هم پسر. حتی ورودیا از ورزشای مختلف بودن: ژیمناستیک، فوتبال، شنا، و کلی ورزش دیگه، تازه تو کشورای مختلف هم بودن مثل آمریکا، آسیا، اروپا.
یه نکته جالب اینکه این بار بجای تحلیل‌های عادی، یه مدل آمار پیشرفته به اسم Bayesian Multilevel Meta-Analysis استفاده کردن: یعنی روش آماری که همه چیز رو دقیق‌تر و با احتمال بررسی می‌کنن و حتی داده‌هایی که معلوم نیست دقیق چطور تو هم هستن رو هم در نظر می‌گیرن. خلاصه با این تکنیک می‌خوان مطمئن‌تر نتیجه بگیرن.
خب، نتیجه چیه؟
تمرین ذهنی به طور کلی روی حال روحی ورزشکارا تاثیر مثبت داره. مثلاً میانگین تاثیرش چیزی حدود ۰.۵ هست (این SMD یعنی Standardized Mean Difference یا تفاوت میانگین استانداردشده، یه جور عدد مقایسه‌ایه)، یعنی اثرش نسبتن خوبه. تفسیر آماریش با اعتماد ۹۵٪ هم نشون میده اکثر موارد موثره.
اونا حتی جدا جدا؛ اضطراب (Anxiety) رو هم بررسی کردن. اثر تمرین ذهنی روی پایین آوردن اضطراب هم مثبت بوده — یعنی کسایی که تمرین ذهنی داشتن، معمولاً اضطرابشون پایین‌تر اومده.
اعتماد به نفس (Self-confidence) هم بهتر شده بود، و باور به اینکه خودشون می‌تونن انجام بدن (self-efficacy) هم رفت بالا. مثلاً برای self-efficacy عدد تاثیرش ۱.۳۶ بوده که واقعاً عدد قابل توجهیه.
حالا یه نکته خیلی باحال: تنها ورزشی که واقعا اثر تمرین ذهنی توش از نظر آماری خیلی زیاد و قابل اعتماد بوده، تنیسه! یعنی تنیس‌بازا با imagery حسابی حال روحیشون بهتر شده و نتایج واضح بوده.
یه سوال مهم: خب حالا چند وقت و چقدر imagery کار کنیم؟ اینم بررسی کردن و فهمیدن اگه ۴۵ دقیقه در هفته و حدود ۱۰۰ روز این کار رو انجام بدین، احتمالاً نتیجه خیلی خوبی می‌گیرین.
در آخر محققین میگن اگرچه تمرین ذهنی معمولاً سود داره، ولی نباید بدون فکر روی همه ورزشکارا به یه شکل پیاده بشه. افراد با هم فرق دارن و ممکنه تو بعضیا جواب نده یا حتی بعضیا حالشون بدتر شه. پس بهتره همه چی رو براهر فرد شخصی‌سازی کنیم.
در کل، این تحقیق یه راهنمای عملی و ابتدایی میده که چطوری و چند وقت imagery به ورزشکارا کمک می‌کنه تا حال روحیشون بهتر بشه — البته به شرط اینکه شرایط هر ورزشکار جداگانه بررسی شه.
اگه کنجکاو بودی جزئیات فنی بیشتر رو بخونی یا حتی اصل مقاله رو ببینی، اینم لینکش: https://www.crd.york.ac.uk/PROSPERO/view/CRD420251050005
پس دفعه بعد اگه کسی گفت «ذهنیتتو قوی کن»، بدون که پشتش یه عالمه تحقیق باحال هست و اگه درست انجامش بدی، واقعاً می‌تونه حال روحیتو بهتر کنه!
منبع: +
