خب یه خبر جالب و کمی هم ترسناک براتون دارم! پژوهشگرها تو خلیج کالیفرنیا دیدن که نهنگهای قاتل یا همون اورکاها (همون نهنگهای سیاهوسفیدی که خیلی باهوشن و لقب killer whale هم دارن)، چند بار به کوسههای سفید جوون حمله کردن و با یه ترفند عجیب ولی حسابشده، جگرشون رو کشیدن بیرون و نوش جان کردن!
حالا جریان چی بوده؟ این اورکاها که مغزشون واقعاً کار میکنه، یه روش خفن برای گیر انداختن کوسهها داشتن. میان کوسههای کوچولو رو میچرخونن و برعکس میکنن (میذارنش روی پشتش)! این کار یه حالت فلج موقتی تو کوسه ایجاد میکنه که بهش میگن tonic immobility، یعنی بدن کوسه اصلاً نمیتونه تکون بخوره و انگار هیپنوتیزم شده. اینجوری عملاً کوسه فلج میشه و اورکاها خیلی راحت جگر مغذی کوسه رو درمیارن و بقیه بدنش رو میذارن کنار! تازه بعضی وقتها میرن سراغ ارگانهای دیگهش هم!
این ماجرا رو یه زیستشناس دریایی به اسم “خسوس اریک هیگویرا ریواس” (که مدیر یه موسسه غیرانتفاعی تحقیقاتی تو مکزیکه) تایید کرده و گفته این مدل شکار رو سه بار دیدن. جالبتر اینکه اورکاها جگرها رو بین خودشون تقسیم هم کردن! این حملهها نزدیک ساحل مکزیک، توسط گروهی به اسم “دار و دسته موکتزوما” اتفاق افتاده، که اسمش رو هم از روی یه نر بزرگ معروف تو همین گروه گذاشتن (همونی که پارسال والکوسه رو به طرز بیرحمانهای شکار کرد!).
کلا قبلاً هم دیده بودن که اورکاها تو جاهایی مثل آفریقای جنوبی و استرالیا به کوسههای سفید بزرگ (Great White Shark همون کوسه معروف فیلمها!) حمله میکنن. اما تو شمال شرقی اقیانوس آرام، این نوع حمله خیلی خیلی نادره و طبق گزارشها، آخرین بار سال ۱۹۹۷ نزدیک ساحل غربی دیدنش. البته اون موقع معمولاً سراغ کوسههای بزرگسال میرفتن چون هم گوشت بیشتری داره، هم جگر و ارگانهای بزرگتر لازمه برای این که شکم گندهشون رو سیر کنن!
نکته جالب اینه که فقط یه بار قبلاً گزارشی بوده که اورکا یه بچه کوسه سفید رو شکار کرده – اون هم سال ۲۰۲۳ تو آفریقای جنوبی توسط یه اورکای معروف به اسم استاربورد. اون اورکا باله کناری کوسه رو گرفته و با کلی زور، حسابی کوسه رو لتوپار کرده تا جگرش رو دربیاره! حالا این مشاهدات جدید نشون میده که حمله اورکاها به کوسه سفید جوون جدیتر و گستردهتر از چیزی بوده که دانشمندها فکر میکردن.
دکتر سالوادور یورگنسن که استاد دانشگاه ایالتی کالیفرنیا هست، میگه: “این اولین باره که داریم میبینیم اورکاها مدام کوسههای سفید کوچیک رو هدف میگیرن.” نکته عجیب اینه که کوسههای سفید بزرگسال وقتی بفهمن اورکاها تو محلشن، خیلی سریع کل منطقه رو ترک میکنن و حتی تا ماهها برنمیگردن! اما این جوونترها شاید هنوز نمیدونن وجود اورکا یعنی خطر مرگبار. دانشمندها میگن هنوز معلوم نیست واکنش فرار کوسههای سفید ذاتیه یا باید یاد بگیرنش.
یکی از گزارشهای حمله اینجوری بود: مرداد ۲۰۲۰ (آگوست 2020) پنج تا اورکای ماده از همین دار و دسته موکتزوما، یه کوسهٔ سفید جوون رو دنبال کردن تا خسته بشه، بعد او رو به سطح آب کشوندن، برعکسش کردن و بعد زیر آب بردنش و وقتی برگشتن، هرکدوم جگری تو دهنشون بود! چند دقیقه بعد رفتن سراغ یه کوسه جوون دیگه و همون بلا رو سرش آوردن.
بار سوم هم تو مرداد ۲۰۲۲ بود. این بار پنج اورکا، که یه نر بزرگ هم بینشون بود، دوباره یه کوسهٔ جوون رو مثل پنکیک زیر و رو کردن و گازش گرفتن. خون از آبششهاش به بیرون ریخت و جگرش از بدنش زده بود بیرون!
پژوهشگرها با بررسی بدن کوسهها فهمیدن این ترفند فلج کردن باعث میشه اورکاها با خیال راحت جگر رو دربیارن چون خطر گاز گرفتن کوسه رو به حداقل میرسونه. تازه اینکه سراغ بچهها میرن هم براشون کمخطرتره! هنوز دقیقاً معلوم نیست این اورکاها فقط همین جوونها رو میزنن یا سراغ کوسههای بزرگتر هم میرن.
این شگرد شکار، یه نشونه از هوش و خلاقیت عجیب اورکاهاست. اورکاها نهفقط باهوشن، بلکه روشهای شکارشون رو به نسلهای بعدی یاد میدن (به این میگن social learning یا یادگیری اجتماعی، یعنی بچهها تو گروه، ترفند رو از بزرگترها یاد میگیرن).
یه دلیل دیگه که حالا این رفتار رو دیدن، اینه که کوسههای سفید جدیداً تو آبهای مکزیک شروع به تولیدمثل کردن، یعنی اکوسیستم داره عوض میشه. تغییرات دمای آب و پدیدههایی مثل النینو (یه اتفاق جوی که دمای آب رو بالا میبره و آبوهوا رو به هم میریزه)، باعث شده محل زاد و ولد کوسههای سفید تغییر کنه و حالا اورکاها هم دارن از بچههای تازهکار و بیتجربهٔ کوسه سفید که جمع شدهن، بهره میبرن!
یه زیستشناس دیگه به اسم فرانچسکا پانکالدی هم گفته که فعلاً این رفتار رو فقط تو دار و دسته موکتزوما دیدیم که میرن سراغ elasmobranchها (یعنی تراماه همون کوسهها و سفرهماهیها)، ولی ممکنه دستههای دیگهٔ اورکا هم این ترفند رو یاد بگیرن.
در کل، باید گفت نهنگهای قاتل با هوش، زرنگی و شگردهای باورنکردنیشون هر روز دارن ما رو بیشتر شگفتزده میکنن. از حالا به بعد کوسه سفیدها باید بیشتر مراقب خودشون باشن چون گویا اورکاها مزهٔ جگرشون رو کلی پسندیدن!
منبع: +
