بذارین خیلی راحت بهم بگم: سازمان بهداشت جهانی (WHO) اومده گفته رفتارای ناسالم مثل سیگار کشیدن واقعاً خیلی خطرناکن و کلی باعث مرگ و مریضی تو دنیا میشن. یعنی اگه سبک زندگی بهتر رو انتخاب کنیم، احتمال اینکه سالم‌تر بمونیم خیلی بیشتر میشه.
حالا این وسط اپلیکیشن‌های سلامت که روی گوشیا نصب میشن دارن هر روز بیشتر و پرطرفدارتر میشن. واقعاً هم می‌تونن بهمون کمک کنن عادت‌های سالم‌تر پیدا کنیم. ولی موضوع مهم‌تر اینه که اپ‌هایی که “شخصی‌سازی” شدن، احتمال بیشتری دارن که آدما باهاشون ارتباط برقرار کنن و واقعاً ازشون استفاده کنن.
شخصی‌سازی یعنی چی؟ یعنی اپلیکیشن دقیقاً بر اساس سلیقه، شخصیت یا نوع کاربری تو محتوا و عملکردشو تغییر بده، تا حس کنی واقعاً واسه تو ساخته شده، نه یه نسخه خشک و یکسان برای همه!
یه تیم محقق اومده کلی سرچ و بررسی کرده (حتی از بین ۱۸۰۶ تا مقاله!) تا بفهمه کی و چطور باید اپلیکیشن‌های سلامت رو شخصی‌سازی کنیم که کاربرها واقعاً عادتشون رو عوض کنن. یعنی رفتن دنبال این سوال که: چه مکانیسم‌هایی (یا روش‌هایی) برای چه جور آدمایی بهتر جواب می‌ده؟
تو این تحقیق، یه عالم مقاله رو بررسی کردن و آخرش ۱۸ تا مقاله رو انتخاب کردن که واقعاً درباره شخصی‌سازی اپ سلامت و تغییر رفتار با اپ بحث کرده بودن.
اول اومدن “پروفایل کاربری” یا همون خصوصیت‌هایی که میشه یه نفر رو بر اساسش شناخت دسته‌بندی کردن. مثل شخصیت Big Five (یعنی یه مدل معروف برای توصیف شخصیت آدما با پنج بعد اصلی: برون‌گرایی، سازگاری، وظیفه‌شناسی، تَوَهُم یا گشاده‌دستی و ثبات عاطفی)، یه مدل دیگه به اسم Hexad (که شخصیت‌های گیمرها رو دسته‌بندی می‌کنه، مثلاً کسایی که عشق رقابت دارن یا افرادی که دوست دارن چیزی رو کشف کنن)، و چند تا دسته دیگه.
بعد مکانیسم‌ها رو هم دسته‌بندی کردن؛ مثلاً:
- تکنیک‌های تغییر رفتار (مثل جایزه دادن، پیگیری خودت یعنی Self-Monitoring که روندت رو ببینی و انگیزه بگیری و …)
- Gamification (یعنی بازی‌گونگی! یعنی کاری کنن اپ شبیه بازی شه: با رقابت، سکه مجازی یا لول گرفتن و …)
- ویژگی‌های کاربردی خود اپلیکیشن‌ها (مثلاً یادآور، نمایش پیشرفت و …)
جالب اینجاست که رابطه بین این شخصیت‌ها و مکانیسم‌ها کامل نبود. مثلاً فقط ۵۱٪ احتمال رابطه‌های مختلف رو تونستن پیدا کنن. بین دسته‌ها هم اینطور بوده:
- مکانیسم‌های بازی‌گونه: ۳۰٪
- تکنیک‌های تغییر رفتار: ۱۶٪
- مکانیسم‌های خود اپلیکیشن: ۵٪
یعنی هنوز خیلی جا برای کار هست!
یه نکته خیلی جالب هم که در آوردن این بود که رابطه بین بعضی پروفایل‌ها و مکانیسم‌ها قوی‌تر بوده. مثلاً پروفایل شخصیت Big Five فقط ۱۸٪، Hexad حدود ۲۰٪ از کل رابط‌ها رو پوشش دادن. دو پروفایل دیگه با هم فقط ۱۳٪ رو شامل میشدن.
از اون طرف، یه سری مکانیسم‌ها که اجتماع و تعامل آدم‌ها رو وارد ماجرا می‌کنه (مثل رقابت، همکاری و مقایسه با بقیه)، واقعاً تأثیر بیشتری دارن و کاربرها رو می‌برن سمت تغییر رفتار. این کارا بهش می‌گن “مکانیزم‌های اجتماعی” که واقعاً تو طراحی سیستم‌های تشویقی خیلی مهمن.
یه تئوری به اسم خودکارآمدی (Self-Efficacy Theory) هم هست که میگه این روش‌ها (مثل اینکه کاربر خودش روندش رو پایش کنه، اجتماع یا پاداش بگیرن) باعث میشه احتمال موفقیت تغییر رفتار خیلی بیشتر شه.
ولی آخرش محقق‌ها گفتن: هنوز فقط نصف کل ارتباط‌های ممکن الان شناسایی شده و باید روی شناسایی دقیق‌تر و کامل‌تر این رابطه‌ها کار شه.
آخرش هم یه توصیه مهم کردن که اگه میخوایم اپلیکیشن سلامت واقعاً شخصی‌سازی بشه و بر اساس شخصیت کاربرها عمل کنه، باید پروفایل‌ها خیلی دقیق، امن و با حفظ حریم شخصی آدم جمع بشه و ارزیابی شخصیت درست انجام شه. اینجوری نتیجه خیلی بهتر میشه و احتمال تغییر رفتار بیشتر.
خلاصه که: هنوز راه زیادی مونده تا اپلیکیشن‌های سلامت کاملاً با سلیقه و شخصیت هر نفر مچ بشن، اما این مسیر واقعاً قراره کلی به سالم‌تر شدن ما کمک کنه!
منبع: +
