می‌دونستی فقط دونستن اینکه چه رفتاری سالم‌تره، لزوماً باعث نمی‌شه اون کارو انجام بدیم؟ این یکی از بزرگ‌ترین مشکلاتیه که ما تو بحث تغییر رفتار باهاش درگیر می‌شیم. مثلاً همه می‌دونن سیگار بده، ولی ترک کردنش یه داستان دیگه‌ست! مقاله‌ای که در موردش صحبت می‌کنیم، یه مدل جدید به اسم PEAC معرفی کرده که کلی میتونه کمک کنه داستان رفتارهای سالم رو بهتر بفهمیم.
حالا PEAC یعنی چی؟ مخفف “Precision Emotion and Affective Context” هست، که تو فارسی میشه مدل “دقیق احساس و شرایط عاطفی” (ولی لازم نیست سخت بگیریم، همون مدل PEAC بخونیمش!). این مدل میگه اصل قضیه تو رفتار آدم‌ها اینه که احساسات و شرایط عاطفی‌شون یا باعث میشه یه کاری رو انجام بدن یا نه!
دو مدل احساس تو این داستان داریم:
- “Incidental affect” یعنی حالت عاطفی جاری و کلی ما که ربطی به تجربه خاص حرف نداره، مثلاً یه روز عصبانی باشی شاید حوصله باشگاه رفتن رو نداشته باشی.
- “Integral affect” یعنی اون احساسی که خود مدل تغییر رفتار تو آدم ایجاد می‌کنه، مثلاً اپلیکیشنی که می‌خواد رژیم گرفتن رو برات خوشایندتر کنه.
اینجاست که PEAC میگه باید موقع طراحی هر چیزی برای تغییر رفتار (مثل برنامه سلامت یا رژیم)، این شرایط احساسی رو دقیق در نظر بگیریم. مثلاً چی باعث میشه یه نفر با انرژی و حس مثبت بره سراغ تمرین؟
نویسنده‌ها چندتا نکته مهم رو به عنوان پایه این مدل گفتن:
- سطح متوسطی از “Arousal” یا همون هیجان (یعنی نه خیلی بی‌حال، نه خیلی استرسی) خیلی کمک می‌کنه تا فرد تو کار ثابت بمونه و رغبت نشون بده.
- حس مثبت و شادی هم احتمال موفقیت رفتار جدید رو بالا می‌بره.
- باید بین “contextual congruence” یا همون تطابق با شرایط واقعی آدم (مثل محله، خانواده، شغل) و برنامه، همخوانی باشه.
- اجتماعی بودن و قابل قبول بودن از نظر بقیه مهمه. برنامه اگر با فرهنگ جمع جور در نیاد، سخت جون می‌گیره.
- باید برای هر نفر معنی‌دار باشه. یعنی مصداق “خودت باید بخوای!”، ولی مدل میتونه کمک کنه همین رو تو آدم‌ها بسازه!
یه نکته جذاب دیگه که میگن، استفاده از تکنولوژی‌های دیجیتال و اپلیکیشن‌ها برای “just-in-time interventions” یا مداخلات آنی و لحظه ایه. یعنی با کمک اپ‌ها یا ابزارهای پوشیدنی (مثل ساعت هوشمند)، میشه دقیقاً وقتی حال و هواش رو داریم، به ما انگیزه بده و راهنماییمون کنه. این مدل‌ها معتقدن اینجوری احتمال اینکه شما واقعاً پیگیر تغییر بمونید، بالاتر میره.
در نهایت، مدل PEAC یه جور نقشه راهه برای هر کسی که می‌خواد برنامه‌ای برای تغییر رفتار طراحی کنه؛ چه متخصص سلامت باشه، چه مربی ورزش یا حتی خود ما که می‌خوایم عادت جدید رو شروع کنیم. خلاصه این مدل میگه: “اصلاً احساسات و شرایط روحی رو دست‌کم نگیر! اونا می‌تونن برگ برنده یا عامل ترک همون رفتاری باشن که می‌خوای تغییرش بدی.”
منبع: +
