خب بذارید حسابی خودمونی براتون توضیح بدم. افسردگی تو افراد سالمند، مخصوصاً اونایی که بیماری‌های مزمن دارن یا حافظه‌شون کمی ضعیف شده، خیلی رایجه و خب کلی ناراحتی و دردسر براشون ایجاد می‌کنه. اصلاً انگار با بالا رفتن سن، نرخ افسردگی هم داره با سرعت بیشتری بالا می‌ره. حالا اینا فقط حرف نیست، واقعاً با تحقیق و داده این رو بررسی کردن.
یه چیزی داریم به اسم «ارزیابی جامع سالمندان» یا همون CGA که تو انگلیسی بهش Comprehensive Geriatric Assessment میگن و خلاصه کارش اینه که یه بررسی همه‌جانبه روی وضع سلامت، روح و روان و حتی کیفیتِ زندگیِ سالمندان انجام می‌ده. این ارزیابی باعث میشه کسایی که ریسک افسردگی بالاتری دارن، راحت‌تر شناسایی بشن.
توی یه تحقیق جدید که از سال ۲۰۲۱ تا ۲۰۲۳ انجام شد، ۲۱۹ تا سالمند رو جمع کردن و دوتا گروه ساختن: یه گروه که مدل رو باهاش ساختن (۱۵۳ نفر) و یه گروه کوچیک‌تر (۶۶ نفر) که برای امتحان مدل استفاده شد. کلی اطلاعات از سن و جنسیت گرفته تا نتایج اون ارزیابی CGA رو جمع کردن و با روش‌های آماری مختلف، مثل رگرسیون تک‌متغیره و چندمتغیره (این یعنی یه جور بررسی ریاضی که می‌بینه چه عواملی روی یه مشکل مثل افسردگی تأثیر دارن)، خوب بررسیش کردن.
نکته جالب و مهم این بود که نشون دادن چندتا عامل خیلی تو افسردگی سالمندان نقش داره: اولینش «سطح حمایت اجتماعی» یا SSRS بود. SSRS یعنی Social Support Rating Scale که نشون می‌ده یه سالمند چقدر اطرافیان، دوستان یا خانواده حمایتش می‌کنن. بعدی «درد» بود (یعنی هرگونه ناراحتی و اذیت جسمی) و همین‌طور میزان «اضطراب» (همون حس نگرانی و دلشوره داشتن) و البته «توانایی انجام کارهای روزمره» که بهش میگن BADL یا Basic Activities of Daily Living. منظور چیزهای ساده‌ای مثل غذا خوردن، حمام رفتن، لباس پوشیدن و غیره‌ست. جنسیت هم خودش یه عامل تأثیرگذار بود.
برای اینکه پیش‌بینی کنن کدوم سالمند ممکنه افسردگی بگیره، اومدن یه ابزار تصویری ساختن به اسم «نوموگرام» (Nomogram یعنی یه جور نمودار که باهاش میشه بر اساس یه سری فاکتور، ریسک یه اتفاق رو تخمین زد؛ مثلا اینجا ریسک افسردگی). این مدلی که ساختن واقعاً جواب داد! مثلاً دقتش توی گروهِ آموزشی AUC برابر با 0.867 بود (AUC یعنی اینکه مدل چقدر خوب می‌تونه پیش‌بینی کنه و این عدد واقعاً بالاست؛ معمولاً هرچی نزدیک‌تر به ۱ باشه یعنی عالیه). توی گروه تست هم AUC حدود 0.724 شد که بازم نشون می‌ده مدل قابل قبولی بوده.
حتی با تحلیل اینکه چقدر این مدل داره درست پیش‌بینی می‌کنه (بهش میگن Discrimination Accuracy یعنی دقت در تشخیص درست) و اینکه چقدر مدل قابل اطمینانه (که Calibration میگن)، مدل نشون داد خیلی به درد بخوره و به قول خودمون مصرف بالینی یا همون Clinical Utility خوبی داره.
خلاصه این تحقیق نشون داد با ترکیب اطلاعات طبی و روانشناسی سالمندان و کمک گرفتن از این مدل نوموگرام، میشه راحت‌تر و زودتر ریسک افسردگی رو در سالمندان تشخیص داد. اینجوری هم زندگی سالمندا بهتر میشه، هم می‌تونن زودتر کمک بگیرن و کیفیت زندگیشون پایین نیاد.
پس اگه اطرافتون سالمندی دارین که درد یا اضطراب یا مشکل انجام کارهای روزمره یا حمایت اجتماعی کم داره، حتما جدی‌تر به این موضوع نگاه کنین؛ اون مدل هم ابزار خوبیه برای پزشک‌ها که جامع‌تر تصمیم بگیرن.
منبع: +
