بذارید یه گپی خودمونی بزنیم درباره یه بحث مهم: بعد از کووید-۱۹، خیلیا فکرکردن ممکنه دیگه اتفاق عجیبی نیفته. اما خب، قضیه اصلا اینطور نیست! همون اول ماجرا بگم که دکتر مایکل اوسترهم (از بزرگ‌ترین اپیدمیولوژیست‌ها و رئیس مرکز CIDRAP توی دانشگاه مینه‌سوتا) یه کتاب به اسم «خطر بزرگ بعدی: چطور باید برای پاندمی‌های مرگبار بعدی آماده بشیم» نوشته که کلی حرف مهم توش زده. جوری که میگه داریم همه چیزمون رو درباره مقابله با پاندمی‌ها از دست میدیم!
حالا چرا این داستان مهمه؟ آمارها نشون میدن کووید تا الان بیشتر از ۷ میلیون نفر رو تو جهان و بالای ۱ میلیون نفر تو آمریکا کشته. تازه کلی آدم هم به بیماری‌های مزمن و عوارض طولانی مدت دچار شدن (که بهش میگن Long COVID، یا همون کووید طولانی). به جز این، زندگی کلی آدم رو بهم ریخت: از بازار و زنجیره تأمین کالاها گرفته تا وضعیت خدمات پزشکی و حتی کاهش متوسط امید به زندگی جهانی!
حالا دکتر اوسترهم چی میگه؟ میگه کووید با اینکه خیلی کشنده بود، ولی می‌تونست اوضاع خیلی بدتر باشه! مثلاً ویروس‌هایی مثل SARS و MERS (که قبل از کووید بودن) باعث مرگ ۱۵ تا ۳۵ درصد مردم آلوده می‌شدن. البته اونا خیلی راحت منتقل نمی‌شدن چون گیرنده ACE2 رو نداشتن (گیرنده ACE2 یه جور دریچه روی سلول‌هاست که ویروس‌ها از طریقش وارد می‌شن). کووید اما هم خیلی راحت منتقل میشه، هم باعث مریضی شد، اما میزان مرگش پایین‌تر بود.
حالا فرض کن اگه ویروسی بیاد که هم سریع پخش بشه (مثل کووید) و هم کشنده باشه (مثل سارس یا مرس)، یعنی ۱۵ تا ۳۵ درصد آدمایی که می‌گیره رو بکشه! این دیگه واقعا خطر بزرگه و همونه که اوسترهم تو کتابش هشدار میده.
دکتر میگه معمولاً پاندمی‌های بزرگ یا از بین ویروس‌های آنفلوآنزا میان یا کروناویروس‌ها. اصلاً خودشون تو کتاب به اینا میگن “ویروس‌های بالدار”! چون ویروس باید بتونه به راحتی تو هوا و بین مردم جابه‌جا بشه تا تبدیل به یک پاندمی واقعی بشه. مثلاً باکتریاها فعلاً توان این‌قدر پخش شدن ندارن. یه ویژگی مهم “ویروس بالدار” اینه که حتی قبل اینکه مریض علامت دار بشه، می‌تونه دیگرانو آلوده کنه – یعنی آدمایی که هیچ علامتی ندارن، اما دارن ویروس رو پخش می‌کنن. حرفهای و ترسناک، نه؟
یکی از حرفهای کلیدی اوسترهم اینه که نمیشه جلوی شروع یه پاندمی رو با اطمینان گرفت، ولی میشه آسیبش رو کمتر کرد. مثلاً اگه یه پاندمی از یه کشور فقیرتر یا یه شهر شلوغ شروع بشه، تا به خودمون بجنبیم دیگه ویروس کل دنیا رو گرفته و دیگه هیچ قانونی جلوشو نمی‌گیره. اوسترهم میگه نمیشه واکسن و تجهیزات رو به سرعت در همه جا آماده کرد، مخصوصاً وقتی وضعیت فعلی دولت‌ها اینه که به جای تقویت زیرساخت‌ها، دارن سازمان‌های مرتبط رو تعطیل می‌کنن!
تا همین چند وقت پیش تو امریکا دفتری بوده که مسئول آمادگی برای پاندمی هاست؛ اما به خاطر سیاست‌ها، اون دفتر کلاً جمع شد! این یعنی اگر دوباره ویروسی بجنبه، آمادگی واکنشی ندارن و با یه بحران جدید، می‌مونن وسط کار!
در مورد واکسن‌ها، قبلاً برای ساخت واکسن آنفلوآنزا باید کلی زحمت تو تخم مرغ‌های جنین‌دار می‌کشیدن (یعنی واکسن رو با استفاده از تخم‌مرغ درست می‌کردن. بله! عجیب اما واقعیه). این روش خیلی کند و محدوده. با اومدن واکسن‌های mRNA (مثلاً همون مدل فایزر و مدرنا)، امید اومد که تو کمتر از یه سال بشه تو کل جهان واکسن زد. حالا mRNA یعنی تکنولوژی تولید واکسن که کد ژنتیکی بخشی از ویروس رو به بدن آموزش میده تا خود بدن آنتی‌بادی بسازه؛ سریع و دقیق. اما متاسفانه سرمایه‌گذاری‌های دولت رو این تکنولوژی هم طبق گفته اوسترهم متوقف یا کم کردن و این یعنی دوباره همه چی کند میشه.
یکی دیگه از بخش‌های مهم ماجرا ارتباط و آگاهی‌رسانیه. اوسترهم میگه باید مردم رو صادقانه در جریان گذاشت. علم یعنی جستجوی حقیقت، نه خود حقیقت قطعی. پس باید بگیم چی رو می‌دونیم و چی رو هنوز نمی‌دونیم و نظرمون ممکنه بعدها عوض بشه. مثلاً تو اوایل کرونا بحث قرنطینه‌ها پیش اومد، ولی اوسترهم از همون اول گفت قرنطینه‌های سراسری جواب نمی‌ده، مهم اینه که ظرفیت بیمارستان‌ها رو پایش کنیم و جوری برنامه بدیم که سیستم درمانی نخوابه.
اوسترهم در مورد نقش مردم هم میگه که هر کسی نمی‌تونه واکسن بسازه، ولی می‌تونه مثلا تو اطلاع‌رسانی، کمک به کمپین‌های واکسیناسیون، یا حتی فشار روی مسئولین برای سیاست‌های درست نقش داشته باشه. مثلاً تو ایالت مینه‌سوتا طرحی دادن که استفاده از واکسن‌های mRNA رو جرم بدونن! اینجا مردم باید صداشون رو برسونن که این تصمیمات اشتباهه و با جون همه بازی می‌کنه.
در آخر اوسترهم امیدوار اما نگران میگه: اگر می‌خوایم از پس پاندمی بعدی بربیایم، باید آماده‌تر از قبلمون باشیم. مشارکت شهروندی، شفافیت، سرمایه‌گذاری روی علم و آماده‌سازی تدارکات – اینا چیزاییه که فردا به دادمون می‌رسه. پس باید هم خودمون رو بیدار نگه داریم، هم مسئولین رو پرسش‌گر کنیم. الان بهترین فرصت برای درس گرفتن از کووید و آماده شدن برای “خطر بزرگ بعدی”ه!
منبع: +
