خیلی وقتا اسم پروتون (همون شرکتی که پروتون‌میل و پروتون VPN رو ساختن) رو شنیدیم، مخصوصاً اگر دنبال حریم خصوصی و امنیت آنلاین باشی. اما جدیداً کلی سر و صدا راه افتاده که شاید این شرکت بخاطر یک سری قانون جدید عجیب در سوئیس، به فکر ترک کشور افتاده باشه. بیا باهم داستانو مرور کنیم تا بفهمیم دقیقاً چی شده!
ماجرا از کجا شروع شد؟
اصل ماجرا از جایی شروع میشه که دولت سوئیس یه تغییر جدید توی قوانین شنود خودش پیشنهاد داده. این تغییر که اسم باکلاسش Ordinance on the Surveillance of Correspondence by Post and Telecommunications یا همون OSCPT هست (یعنی دستورالعمل شنود ارتباطات از طریق پست و مخابرات)، میگه همه سرویس‌هایی که بیش از پنج هزار کاربر دارن، مثل VPNها، پیام‌رسان‌ها و شبکه‌های اجتماعی، باید اطلاعات هویتی کاربران رو نگه دارن و لااقل به مدت ۶ ماه ذخیره کنن.
حالا همین OSCPT میگه سرویس‌هایی که کلید رمزگذاری رو دارن، اگه دولت ازشون بخواد، باید اطلاعات کاربر رو رمزگشایی کنن و تحویل بدن. رمزگذاری یعنی وقتی میخوای پیامت محرمانه بمونه، ولی دولت برای کشف جرم یا هرچی، بتونه بخونه‌ش! تازه این قوانین توی اتحادیه اروپا هم غیرقانونی حساب میشه، اما سوئیس داره جدی دنبالش میره.
پروتون و کوچ کردن اولین محصولش
شرکت پروتون از همون اول با این قضیه مشکل داشت و حتی قدیم‌ترها تهدید کرده بود که اگه این قانون تصویب بشه، کلاً میره از سوئیس! حالا به‌تازگی پروتون رسماً اعلام کرده که به‌خاطر همین “ابهام قانونی” و آینده مبهم قوانین شنود، داره زیرساخت‌های فیزیکی خودش رو کم‌کم از سوئیس منتقل می‌کنه.
اولین قربانی این داستان؟ لامو (Lumo)، چت‌بات هوش مصنوعیِ جدید پروتون که دقیقاً رقیب ChatGPT حساب میشه، ولی با تاکید زیاد روی حفظ حریم خصوصی. لامو رو برای همین قضیه برداشتن بردن سرورهای آلمان، و مدیراش گفتن تو نروژم دارن دیتاسنتر می‌زنن. هوش مصنوعی تولیدکننده محتوا مثل ChatGPT، میشه Generative AI؛ یعنی یه مدل هوش مصنوعی که خودش می‌تونه متن، تصویر یا هرچی بسازه.
البته مسئولان پروتون تاکید می‌کنن که “سرمایه‌گذاری در اروپا” لزوماً به معنی ترک کامل سوئیس نیست. اما خب برای اولین محصول دارن رسماً اروپا رو انتخاب می‌کنن تا از دست قوانین نظارت سوئیس راحت باشن.
یعنی دیگه حریم خصوصی در سوئیس رو باید فراموش کنیم؟
واقعیت اینه که پروتون تنها شرکتی نیست که شاکیه. شرکت وای پی‌ان NymVPN هم گفته که اگر این قانون اجرایی بشه، حتماً فکر رفتن از سوئیس رو جدی‌تر می‌کنه. مدیران NYM میگن فعلاً استراتژی خروج از سوئیس و حتی اتحادیه اروپا رو ریختن، اما این آخرین راهشه و فعلاً مقاومت می‌کنن و حتی دادگاه هم میرن!
این وسط یه نکته مهم هست: بعضی سرویس‌ها ساختار غیرمتمرکز (Decentralized) دارن، یعنی داده رو خودشون مستقیم نگه نمی‌دارن و کلید رمز هم پیش کاربران می‌مونه؛ مثل اپلیکیشن Session. اینجوری حتی با این قوانین جدید هم نمی‌تونن دخالت زیادی کنن، چون شرکت مالک داده و کلیدها نیست.
آیا اروپا هم امن باقی می‌مونه؟
یه سوال خیلی مهم اینه که با رفتن سرورها به اروپا، آیا اونجا امنیت داده‌ها تضمین میشه؟ واقعیت نه کاملاً! الان هم در اروپا تلاش‌هایی مثل ProtectEU یا Chat Control در جریانه که شاید مجبور کنه شرکت‌ها داده‌های chatted به پلیس بدن یا چت‌ها رو اسکن کنن. پس امنیت مطلق حریم خصوصی هنوز یه چالش بزرگ باقی می‌مونه.
در نهایت…
کل این ماجرا نشون می‌ده که حتی کشورهایی که سال‌ها نماد امنیت داده و حریم خصوصی بودن – مثل سوئیس – هم الان دارن تغییرات ترسناکی اعمال می‌کنن. شرکت‌هایی مثل پروتون و حتی NYM دنبال راه‌هایی هستن که هم خدماتشون جهانی بمونه هم به خطر نیفته.
پس اگه حریم خصوصی آنلاین برات مهمه، خوبه بدونی نباید فقط به نام کشور دلخوش باشی. قوانین می‌تونن خیلی سریع تغییر کنن و حتی بزرگ‌ترین شرکت‌ها رو مجبور به مهاجرت کنن! همه اینها رو بذار کنار که تیم پروتون میگه: “ما فعلاً دست به کار شدیم و اولین حرکت رو هم با لامو زدیم، اما هنوز داستان ادامه داره…”
منبع: +
