خب رفقا، امروز می‌خوام راجع به یه موضوع خیلی کاربردی و مهم حرف بزنم: چطور تجربه‌ی استفاده از برنامه‌های موبایل رو برای سالمندها بهتر کنیم؟ واقعاً عجیبه که الان بیشتر زندگی‌مون توی گوشیاس، ولی سالمندها خیلی وقت‌ها نمی‌تونن راحت ازشون استفاده کنن. یه تحقیق تازه دقیقا اومده سراغ همین موضوع و با نگاهی روانشناسانه، بررسی کرده چه عوامل روانی و طراحی باید لحاظ بشه که استفاده برای سالمندها آسون‌تر شه.
تو این تحقیق، یه سری پرسشنامه (یعنی همون فرم‌های سوال و جواب که معمولاً تو تحقیقات علمی پر می‌کنن) بین سالمندها پخش کردن تا بفهمن کیا چه جور از گوشی استفاده می‌کنن، چه نیازهایی دارن و چه چیزایی براشون سخته. خیلی جالب بود که تو این پرسشنامه‌ها، تمرکز کردن روی مسائلی مثل توانایی ذهنی (یعنی اینکه مغزشون چقدر راحت می‌تونه اطلاعات رو بگیره و پردازش کنه) و واکنش‌های احساسی‌شون.
یه اصطلاح مهم این وسط هست به اسم “روانشناسی شناختی”؛ یعنی همون بررسی اینکه چطور آدم‌ها اطلاعات رو می‌بینن، می‌فهمن و تصمیم می‌گیرن چی کار کنن. تو این تحقیق دقیقاً با همین زاویه نگاه کردن تا بفهمن سالمندها چرا و کجا تو استفاده از اپ‌ها گیر می‌افتن.
بعد که داده‌ها رو جمع کردن، با یه روش تحلیل آماری به اسم “تحلیل عاملی” (factor analysis یعنی دسته‌بندی فاکتورها و پیدا کردن عامل‌های اصلی توی یه عالمه داده) فهمیدن سه تا عامل خیلی مهم روی تجربهٔ کاربری سالمندها تاثیرگذار هستن:
- قابل درک بودن (perceivability): یعنی اینکه آدم بتونه راحت ببینه و بفهمه داره با چی کار می‌کنه. مثلاً اگه آیکون‌ها واضح و بزرگ باشن یا فونت‌ها درشت باشن خیلی راحت‌تر اطلاعات رو می‌گیرن.
- قابل اجرا بودن (operability): یعنی بتونی بدون دردسر از دکمه‌ها و منوها استفاده کنی. مثلاً سالمندها اگه گزینه‌ها درشت و واضح باشن و حرکات (gesture) ساده‌ای داشته باشه، خیلی احساس راحتی می‌کنن.
- قابل فهم بودن (comprehensibility): این یعنی حرکت کردن تو برنامه زیادی پیچیده نباشه و کاربر بفهمه چی به چی‌ه. اگه نوشته‌ها و دستورها واضح باشه، سالمندها نمی‌مونن که الان باید روی چی کلیک کنن.
یه چیز باحال این بود که تو تحقیقات اومدن دوتا اپلیکیشن مخصوص سالمندها رو دقیق آزمایش کردن؛ یکی «ویچت» (WeChat؛ یه پیام‌رسان معروف چینی) و یکی نسخه فونت بزرگ «Toutiao». به سالمندها دادن که باهاش کار کنن، مثلاً باید حالت برنامه رو عوض می‌کردن، اطلاعات جدید بررسی می‌کردن یا یه کار خاص رو انجام می‌دادن (که ببینن تو انجام کارها چقدر راحت هستن).
نتیجه‌ها چی بوده؟ مهم‌ترین چیزایی که کمک کرده تجربه‌شون بهتر بشه، ایناست:
- بزرگ کردن فونت برنامه و فاصله‌گذاری بین خطوط و حروف متونِ پاراگراف‌ها که باعث میشه چشم سالمندها خسته نشه و اطلاعات رو راحت‌تر ببینن.
- استفاده همزمان از تصویر و متن برای راهنما یا توضیح بخش‌های برنامه. اینجوری اگه کسی متن رو نخونه هم تصویر کمکش می‌کنه.
- داشتن آیکون‌های ساده و واضح؛ هرچی گرافیک راحت‌تر باشه، گیجی کمتره.
- زمان کافی برای انجام عملیات؛ مثلاً دکمه ها زود غیب نشن یا سریع تغییر نکنن، چون سالمندها شاید حوصله نداشته باشن یا به خاطر سن، حرکات دستشون کندتر باشه.
- داشتن عملیات با حرکات ساده و غیرپیچیده، چون حرکت های سخت یا ترکیبی واسه سالمندها سخت‌تره.
یکی دیگه از نکته‌های جالبی که پیدا کردن، این بود که سن سالمندها خودش تاثیر می‌ذاره رو اینکه چقدر براشون تجربه‌ی کاربری آسونه یا نه. یعنی هرچی سن بالاتر بره، این عامل‌هایی که گفتیم حساس‌تر می‌شن.
در نهایت، نویسنده‌های تحقیق می‌گن باید به “توانایی شناختی” (که همون ظرفیت و شیوه پردازش ذهنی آدم‌هاست) و نیازهای احساسی سالمندها خیلی بیشتر توجه کنیم. طراحی اپ سالمندپسند فقط بحث فونت درشت نیست؛ باید همه‌ی بخش‌هاش با رفتار و شعور و عواطف این گروه سنجیده بشه.
ایده‌شون اینه که یه چهارچوب علمی و اساسی واسه سنجش تجربه کاربری سالمندها ارائه بدن که طراحا بتونن ازش استفاده کنن و اپ‌های بهتر بسازن.
گام بعدی چی می‌تونه باشه؟ خودشون پیشنهاد دادن تحقیقات آینده می‌تونه روی گروه‌های بزرگ‌تر و طی دوره‌های زمانی طولانی‌تر انجام بشه، یا حتی فناوری‌های جدید رو (مثلاً هوش مصنوعی تولیدکننده محتوا، یعنی AIهایی که خودشون بر اساس شرایط کاربر، محتوا می‌سازن) اضافه کنن تا طراحی‌های مخصوص سالمندها روزبه‌روز بهتر بشه.
در کل، خلاصه مطلب اینه: اگه می‌خواید سالمندها هم از امکانات موبایل مثل بقیه لذت ببرن، باید تو طراحی اپلیکیشن‌هاتون به دید و حرکت و ذهن و احساسشون فکر کنین؛ از فونت درشت و دکمه‌ی واضح گرفته تا تایم کافی و دستورالعمل و تصاویر کمک‌کننده. اینطوری هم خودشون خوشحال‌ترن، هم دنیای دیجیتال واقعاً برای همه خواهد بود!
منبع: +
