خب بذار از اول کل داستانو برات تعریف کنم. قراره بریم سراغ یکی از عجیب‌ترین عکس‌هایی که دانشمندای فضایی اخیراً گرفتن—عکسی که نشون میده شاید یه توده خیلی بزرگ از ماده تاریک وسط جَمع باشه، که تا حالا هیچ‌کس نتونسته بود اینجوری ببینتش!
ماجرا اینجوریه: وقتی تیمی از ستاره‌شناس‌ها، با تلسکوپ‌های Northern Extended Millimeter Array (یک آرایه تلسکوپی توی فرانسه) به کهکشانی به اسم HerS-3 نگاه کردن، یه چیزی عجیب دیدن. اولش فکر کردن دستگاهشون خراب شده!
یکی از این دانشمندها، پیر کُکس (Pierre Cox) میگه: «ما همینجوری حیرون بودیم و گفتیم این دیگه چیه؟!» اول فکر کردن عکس مشکل داره، چون چیزی که دیدن، معمولی نبود.
تصویری که گرفتن، یه چیزی بود به اسم «ضربدر اینشتین». اگه برات جالبه بدونی، ضربدر اینشتین یا Einstein cross یعنی وقتی نور یه کهکشان یا مثلاً کِواسار (quasar: کهکشانی که یه سیاه‌چاله پرخور وسطشه و خیلی پرنوره) از کنار یه جرم خیلی بزرگ رد میشه، جاذبه اون جرم نور رو خم می‌کنه و از دید ما به صورت چهار نقطه میاد. مثل اینکه یک ضربدر نورانی درست بشه.
اما این عکس با بقیه فرق داشت، چون به جای چهار تا نقطه، یه نقطه نورانی هم درست وسط ضربدر دیده می‌شد! این اصلاً طبیعی نیست و برا همین همه شک کردن شاید دستگاه ایراد داره.
شارلز کیتون (Charles Keeton)، یکی دیگه از ستاره‌شناس‌ها، میگه: «مگه میشه پنجمی؟ خب همیشه چهار تا نقطه داریم، مگر اینکه یه چیز خیلی عجیبی وسط ماجرا باشه که نور رو خم کنه.»
برای اینکه ببینن واقعاً چی شده، اومدن با مدل‌سازی کامپیوتری اون تصویر رو بررسی کردن. بررسی‌ها نشون داد همه این نقطه‌های نورانی واقعاً از همون کهکشان HerS-3 میان. پس اینجوری نبود که مثلاً یه جرم دیگه یا کهکشان نزدیک‌تر مزاحم شده باشه. حتی عکس رو با داده‌های یه تلسکوپ دیگه (ALMA تو شیلی) هم چک کردن تا مطمئن شن مشکل از دستگاه نیست.
آخر سر شبیه‌سازی کامپیوتری رو جوری اجرا کردن که انگار یه توده ماده تاریک جلو کهکشان HerS-3 نشسته. اینجا بود که دیگه همه چیز درست دراومد و تصویر با مشاهدات واقعی یکی شد!
اینجا لازمه یه توضیح کوچولو بدم: ماده تاریک (dark matter) یعنی یه جور ماده نامرئی که نمی‌تونیم با چشم یا تلسکوپ ببینیمش، چون نه نور رو جذب می‌کنه، نه بازتاب میده و نه پخش می‌کنه. کلاً با نور کاری نداره! فقط می‌دونیم وجود داره چون جاذبه داره و می‌تونه روی چیزای اطرافش تاثیر بذاره.
جرم بزرگی از ماده تاریک می‌تونه نور یه کهکشان پشت سر خودش رو خم کنه، بدون اینکه خودش دیده شه—و نتیجه میشه همین ضربدر اینشتین عجیب!
این کشف باعث میشه دانشمندها بتونن هم کهکشان دور رو مطالعه کنن، هم ماده تاریکی که نورش رو داره کج می‌کنه! پیر کُکس میگه: «الان یه فرصت عالی داریم که هم خود اون کهکشان دوردست رو بررسی کنیم، هم ماده نامرئی عجیبی که نورش رو کج کرده.»
تیم محقق‌ها الان برنامه دارن تو آینده با مشاهدات بیشتر مدل‌هاشون رو بهتر کنن و بفهمن دقیقاً ماده تاریک چجوری با چیزای دیگه تو فضا تعامل داره.
راستی درباره ماده تاریک و چیزهای باحال دیگه اگه کنجکاوی، مثلاً تلسکوپ جیمز وب هم اخیراً یه نوع جسم کیهانی جدید پیدا کرده به اسم «ستاره سیاه‌چاله‌ای»، یا مثلاً ستاره‌شناس‌ها تونستن لحظه تولد یه سیاره رو ببینن؛ دنیای فضا اصلاً خسته‌کننده نیست!
در کل، این کشف حالا حالاها حرف برای گفتن داره و دانشمندها هنوز دارن روش کار می‌کنن. اصلاً هم بعید نیست تو آینده خبرهای جالب‌تری دربیاد!
منبع: +
