خب رفقا، تا حالا فکر کردین دریای سرخ که تو کتابای آسمونی کلی داستان ازش تعریف کردن، همچین خفن‌ترین اتفاقات محیط‌زیستی رو تو کل دنیا تجربه کرده باشه؟ معلومه ما معمولاً فقط همون قصه معروف موسی و یارانش رو می‌شنویم که راه دریا باز شد، اما علم اومده یه داستان خیلی قدیمی‌تر و هیجان‌انگیزتر تعریف کنه!
حدود ۶/۲ میلیون سال پیش (یعنی کلی قبل از دایناسورهای امروزی!)، دریای سرخ اصلاً کلاً خشک خشک شده بوده، یعنی نه آب، نه ماهی، نه چیز دیگه، یه بیابون نمکی حسابی! این رو نتایج مطالعه جدید تیانا پنسا و تیمش از دانشگاه پادشاه عبدالله در عربستان نشون میده. تیمشون گفته دقیقاً یادگاری‌های این خشکی الان ته دریا دیده میشه – خلاصه هنوز اثرات اون واقعه باحاله!
بیاین یه کم عقب‌تر بریم: چیزی حدود ۳۰ میلیون سال پیش، وقتی صفحه‌های تکتونیکی افریقا و عربستان داشتن از هم دور میشدن (تکتونیک یعنی همون حرکت صفحه‌های بزرگ زیر پوسته زمین، که باعث زلزله و کوه‌سازی و اینا میشه)، یه دره عمیق شکل گرفت که توش دریاچه پراکنده بود. بعد حدود ۲۳ میلیون سال پیش، مدیترانه پر آب شد و اون موقع ریخت توی دریای سرخ و کم‌کم یه دریاچه بزرگ شکل گرفت.
اما بین این‌ها، حدود ۶ میلیون سال قبل، یه چیزی به اسم بحران شوری رخ داد. شوری یعنی قاطی شدن کلی نمک به آب دریا. جریان چطور شد؟ سطح آب افت کرد، مقدار نمک اونقد زیاد شد که رسوبات نمکی بعضی جاها تا دو کیلومتر عمق پیدا کرد (دو هزار متر دیگه!)، و تقریباً همه موجودات زنده مردن.
تحقیقات جدید با بررسی لایه‌های سنگی کف دریای سرخ و داده‌های لرزه‌ای (داده‌های لرزه‌ای یعنی عکس‌برداری با امواج لرزه‌ای برای دیدن زیر سطح زمین و ته دریا) نشون داده که تو اون دوران، کل دریای سرخ خشک شده و تبدیل شده به یه کویر شوره‌زار! بعد اما یه اتفاق عجیبتر افتاد.
از سمت اقیانوس هند، یه سیل پرقدرت ایجاد شد، زمانی که آب موفق شد دژ آتشفشانی معروف به Hanish Sill (یعنی یه ردیف کوه و آتشفشان کف دریا بین خلیج عدن و دریای سرخ) رو بشکنه و سیل آب بریزه توی دریای سرخ. این سیلاب نه‌تنها کل دره رو تبدیل کرد به یه دریاچه آب‌نمک تازه، بلکه احتمالاً یه دره زیرآبی عظیم به طول حدود ۳۲۰ کیلومتر و عرض ۸ کیلومتر کف دریا کَند که همین الان هم وجود داره!
نکته جالب اینجاست که این پر شدن دوباره دریا خیلی سریع اتفاق افتاده: کل ماجرا احتمالاً کمتر از ۱۰۰ هزار سال طول کشیده. واسه زمین‌شناسی این یعنی چشم برهم زدن، چون معمولاً تغییرات تو طبیعت میلیون‌ها سال طول میکشه.
دانشمندا با بررسی تغییرات ایزوتوپ رادیواکتیو استرانسیوم (استرانسیوم یه نوع عنصر شیمیاییه که تو دریاها با یه نسبت مشخص پیدا میشه و از این طریق سن‌گذاری می‌کنن) و همین‌طور بررسی بقایای ریزموجوادات (میکروفسیل‌ها، یعنی فسیل کوچولوهای جانورای دریایی که وقتی دریا خشک بوده اصلاً غیب شدن)، تونستن بفهمن دقیقاً چه اتفاقی و کی افتاده.
مدت طولانی یعنی چیزی حدود ۱۴ میلیون تا ۶/۲ میلیون سال پیش، اثری از اون موجودات دریایی نبود چون یا شوریش وحشتناک بوده یا کلن خشک بوده. از ۶/۲ میلیون سال پیش به بعد دوباره فسیل‌هایی مثل حلزون و صدف تو رسوبات دیدن – یعنی دریا دوباره جون گرفته.
جالبه بدونین الان هم تو کف دریای سرخ، بعضی تیکه‌هاش هنوز انقدر شور هستن که اگه حیوونی اشتباهی واردش بشه، فوراً بی‌هوش میشه و میمیره!
خلاصه این تحقیقا نشون میده دریای سرخ فقط یه آبگیر ساده نبوده؛ بلکه خاطره یکی از شدیدترین وقایع محیط‌زیستی کل کره زمینه رو تو خودش ثبت کرده و با یه سیل بزرگ دوباره با اقیانوس هند وصل شده تا شد اون چیزی که الان ما می‌بینیم! عجب داستانیه، نه؟
منبع: +
