بذار اول یه چیزی رو روشن کنم: وقتی حرف از “الگوریتم‌ها و طراحی‌های اعتیادآور” می‌زنیم، منظورمون همون ترفندهایی هست که تو اپ‌ها و سایت‌ها استفاده میشه تا کاری کنن که هی دلت بخواد بمونی و اسکرول کنی، کلیک بزنی و ول نمی‌کنی دیگه! مثلاً همون Infinite Scrolling یا “اسکرول بی‌نهایت” که تو اینستاگرام یا توییتر ولش کنی، آخر نداره!
حالا تا حالا همش این حرفا پای نوجوان‌ها و جوون‌ها وسط بود. یعنی همه گیر داده بودن به اینکه بچه‌ها و نوجوان‌ها نباید زیاد پای گوشی و اینستا و… بمونن چون بهشون آسیب می‌زنه. اما واقعاً هر کی فکر می‌کنه قصه فقط همیناس، به خاطرش باید این مقاله رو بخونه!
یه واقعیت مهم اینه که خیلی از سالمندان، چون معمولاً مشکلاتی مثل تغییرات شناختی (یعنی همون کاهش تمرکز یا حافظه)، حس تنهایی یا مشکلات جسمی و حتی تسلط کمتر به دنیای دیجیتال (یعنی Digital Literacy پایین‌تر)، دارن بیشتر از خیلی جوون‌ها ممکنه به این طراحی‌ها گیر کنن و دچار اعتیاد دیجیتال بشن. یعنی مثلاً کسی که تنهاست، شاید بخواد وقتش رو با اینستا و تلگرام پر کنه و بدون اینکه بفهمه، ساعات زیادی همش اون‌جا گیر می‌افته.
آسیب این اعتیادآور بودن الگوریتم‌ها برای سالمندان فقط این نیست که وقت تلف کنه؛ پژوهشا نشون داده این قضیه می‌تونه روی سلامت شناختی (یعنی عملکرد مغز)، روابط اجتماعی و حتی کیفیت زندگی کلی‌شون اثر بذاره. یعنی یکی ممکنه با بقیه کمتر ارتباط بگیره یا مغزش دچار افت بشه.
حالا، یه بحث مهم اینه که قانون‌ها و نظارت‌هایی که الان وجود دارن (مثلاً Regulatory Frameworks که همون “قوانین و چهارچوب‌های نظارتی” هستن)، اکثراً رو جوون‌ها و نوجوان‌ها تمرکز کردن. کمتر پیش اومده کسی بشینه و نیازهای متفاوت سالمندان و آسیب‌پذیریشون رو بررسی کنه!
این مقاله میگه وقتشه یه رویکرد “گفتگویی و چندجانبه” بیاریم وسط (بهش میگن Pluralistic Governance Framework یعنی الگویی که همه رو، با شرایط و نیازاشون، ببینه). یعنی همه سالمندان شبیه هم نیستن؛ پس یک مدل برخورد کافی نیست.
راهکارهایی هم پیشنهاد شده:
- مثلاً توی برنامه‌ها شفافیت الگوریتمی بیاریم. یعنی معلوم باشه اینستاگرام یا فیسبوک دقیقاً چیکار می‌کنه که کاربر این‌همه درگیر میشه (Algorithmic Transparency یعنی سازندگان باید توضیح بدن دقیقاً این الگوریتم چه جوری کار می‌کنه).
- افشاگری رفتاری (Behaviorally Informed Disclosure) داشته باشیم؛ یعنی اپ‌ها موقع ثبت‌نام یا حین استفاده به کاربر “به زبون ساده و با توجه به توانایی‌هاش” بگن ممکنه این طراحی‌ها اعتیادآور باشن.
- برنامه آموزش سواد دیجیتال مخصوص سالمندان راه بندازیم (Tailored Digital Literacy Programs یعنی آموزش‌هایی که دقیقاً متناسب با نیاز و سطح مصرف دیجیتال سالمندا طراحی شده باشه).
- حواسمون به نوآوری‌های فرهنگی باشه؛ یعنی مثلاً اگر تو یه فرهنگ یا کشور، سالمندان جور خاصی از تکنولوژی استفاده می‌کنن، براش راه حل متناسب داشته باشیم (Culturally Responsive safeguards).
- حتی اینم گفته شده که گاهی باید با کمپانی‌های بزرگ – که از این اعتیادآور بودن طراحیا سود می‌برن – برخورد انحصاری یا همون Antitrust Actions کرد. یعنی قوانین ضدانحصاری پیاده شه تا یه شرکت نشه پادشاه دنیای دیجیتال و هر کار خواست بکنه!
در کل، نویسنده‌ها تاکید کردن حتماً باید نسل سالمندان هم تو سیاست‌گذاری‌ها دیده شن، چون اعتیاد دیحیتال، مشکلات روانی و نابرابری اجتماعی رو ممکنه تو این گروه به شکل بیشتری به وجود بیاره. میگن فقط با همکاری و هماهنگی چندین حوزه (از دولت، شرکت تا نهادهای آموزشی و اجتماعی) میشه کاری کرد که دنیای دیجیتال واقعاً جایی باشه که هر سن و نسلی بتونه با استقلال و آرامش ازش استفاده کنه و آسیب نبینه.
پس از این به بعد، اگه حرف این شد که فقط نوجوانا از “معتاد شدن به نت” آسیب می‌بینن، این مقاله رو بهشون نشون بده – سالمندان هم نیاز به حمایت و توجه دارن تو دنیای پر ترفند امروز!
منبع: +
