اگه این روزها پیگیر اخبار و حواشی واکسن‌ها باشی، مخصوصاً بحث‌های حول واکسن‌های mRNA (یعنی واکسن‌هایی که بر اساس یه تیکه کد ژنتیکی کار می‌کنن و بدن رو وادار می‌کنن که خودش قطعه‌ای از ویروس رو بسازه تا سیستم ایمنی یاد بگیره)، کلی سروصدا می‌شنوی. مخصوصاً وقتی رابرت اف کندی جونیور (همون RFK Jr.) با یه سری ادعاهای جنجالی اومد وسط و کلی بحث و جدل راه انداخت.
قضیه از این قرار بود که توی یه جلسه مهم سنا توی سپتامبر ۲۰۲۵، کلی سناتور سوالات تندی از کندی پرسیدن – واقعاً جلسه داغی بود! گفته بود که واکسن‌های کرونا، مخصوصاً واکسن‌هایی که با تکنولوژی mRNA ساخته شدن، ضرر زیادی دارن و می‌تونن حتی جون جوون‌ها رو بگیرن! ولی براش هیچ مدرک محکم و علمی وجود نداره و بیشتر بر پایه شایعه و اطلاعات اشتباه بود.
یه مثال جالب: سناتور بیل کسیدی که خودش دکتره و اتفاقا رأی آخر رو داده بود که کندی بشه وزیر بهداشت، می‌گفت این قوانین و گیج‌بازی‌های جدید CDC (نهاد مهم نظارتی توی بهداشت آمریکا) باعث شده مردم دسترسی به واکسن نداشته باشن. کندی هم با اطمینان گفت “اشتباه می‌کنی”!
یه جنجال دیگه این بود که کندی شخصاً دستور داد حدود ۵۰۰ میلیون دلار بودجه رو که برای تحقیقات واکسن mRNA کنار گذاشته بودن، قطع کنن و اون رو بدن به مطالعات واکسن‌های سنتی (یعنی واکسن‌هایی که ویروس ضعیف‌شده یا مرده رو تزریق می‌کنن). این نوع واکسن‌ها صدها سال قدمت دارن و روشی کاملاً کلاسیک به حساب میان.
خیلی از دانشمندها واقعاً مات و مبهوت مونده بودن که چرا وسط کلی پیشرفت و موقعیت حساس، از تحقیق روی تکنولوژی جدیدتر دست کشیدن و برگشتن به روش‌هایی که کلی محدودیت دارن.
جوری که کندی و طرفدارهاش داستان رو تعریف می‌کنن، انگار واکسن‌های mRNA دیتای زیادی از ضرر و مشکل دارن. مثلاً یه گزارش درست کرده بودن که ۷۵۰ مقاله جمع‌آوری کرده بود؛ ولی واقعیت اینه که خیلی از اون مقالات اصلاً درباره ضرر واکسن نبودن، بلکه درباره عوارض خود ویروس کرونا بودن!
یه نکته مهم رو خیلی‌ها اشتباه جا انداختن: پروتئین اسپایک (همون پروتئینی که روی سطح ویروس کروناست و کلید حمله به بدن به حساب میاد). این پروتئین اگه با خودِ ویروس وارد بدن بشه و تکثیر بشه، واقعاً ممکنه آسیب بزنه. ولی توی واکسن‌های mRNA، فقط توی تعداد محدودی سلول، مقدار خیلی کم و کنترل‌شده ساخته میشه تا سیستم ایمنی یاد بگیره؛ اصلاً با گسیختگی و سری بالا تولید شدنش فرق داره و اتفاقاً باعث میشه بدن دیگه نگیره به اون همه اسپایک خطرناک! یعنی خطر رو کم می‌کنه، نه بیشتر.
حالا یه نکته داغ دیگه این وسط هست: بعضی‌ها گفتن mRNA واکسن‌ها باعث می‌شن ویروس کرونا سریع‌تر جهش پیدا کنه و نسبت به واکسن مقاوم‌تر بشه. اینم از اون حرف‌هاست… جهش یا Mutation یعنی وقتی ویروس کپی میشه، یه سری اشتباه تو ژن‌هاش پیش میاد که باعث تغییر شکلش میشه. این یه واقعیت طبیعیه، هر ویروسی کپی میشه جهش پیدا می‌کنه. اتفاقاً واکسن‌ها (هم سنتی، هم mRNA) با کم کردن سرعت تکثیر ویروس، احتمال جهش پیدا کردن و به وجود اومدن ویروس‌های خطرناک‌تر رو کاهش می‌دن.
حواشی هم که کم نبود! رئیس CDC برکنار شد، چندتا مقام دیگه استعفا دادن و یه عالم کارمند هم گفتن باید کندی کنار بره. کلی متخصص بهداشت هم ناراضی بودن و معلوم بود سیاست‌گذاری‌ها رو چقدر تحت تأثیر حرف‌های غلط گذاشتن.
یکی دیگه از سوژه‌های داغ، بحث میوکاردیت یا همون التهاب قلب بود؛ خیلی‌ها شنیدن که این بیماری می‌تونه بعد از واکسن mRNA ایجاد بشه، مخصوصاً برای جوون‌های ۱۸ تا ۲۵ سال بعد از دوز بوستر. ولی آمار دقیق اینه: هر یک میلیون نفر فقط ۲۰ مورد گزارش شده، و نکته بامزه اینجاست که اگه واکسن نزنی و به کرونا بگیری، ۱۱ برابر بیشتر ممکنه دچار میوکاردیت بشی! تازه، وقتی این عارضه بعد واکسن پیش بیاد، خیلی از مواقع خفیف‌تره تا وقتی مستقیم با کرونا بگیری.
در مورد قدرت واکسن‌ها روی سویه‌های جدید چی؟ کندی مثلاً ادعا کرد که واکسن mRNA روی ویروس‌های تنفسی بی‌اثره، ولی شواهد نشون میده هم واکسن‌های کلاسیک (whole-virus) و هم mRNA جلوی مرگ و بستری شدن میلیون‌ها نفر رو تو دنیا گرفتن. با این حال، واکسن‌های mRNA تو محافظت از سویه‌های جدید خیلی قوی‌تر عمل کردن و به خاطر همون تکنولوژی خاص‌شون (که راحت می‌تونی نسخه جدیدش رو بسازی) سریع‌تر و بهتر واکنش نشون می‌دن.
یه نکته خیلی جذاب درباره این تکنولوژی اینه که اگه یه پاندمی جدید شروع بشه فقط واکسن mRNA قابلیت اینو داره که تو ۲-۳ ماه ساخته و توزیع بشه! واکسن‌های سنتی باید خود ویروس رو بگیرن، ضعیف کنن و … کلی داستان داره که می‌تونه ماه‌ها زمان ببره.
حالا دانشمندها دارن mRNA رو برای درمان یا پیشگیری کلی بیماری دیگه هم توسعه می‌دن؛ مثل HIV، سرطان و حتی بیماری‌های خودایمنی و ژنتیکی. البته جا داره این تکنولوژی بهتر بشه، مثلاً واکسن‌ها رو بالاتر از دمای یخچال نگه دارن یا عوارض کوتاه‌مدتشون رو کمتر کنن.
الان بودجه و تمرکز NIH (همون موسسه بزرگ تحقیقات بهداشتی آمریکا) رفته سمت تولید یه واکسن جهانی با شیوه سنتی، ولی جالب اینه که حتی مدل‌های mRNA این واکسن‌های سراسری پتانسیل بیشتری نشون دادن تا کلاسیک‌ها. موضوع مثل این می‌مونه که بیای دوچرخه‌های برقی رو کنار بذاری و به همه بگی فقط با دوچرخه معمولی و قدیمی باید بری مقصد؛ می‌تونی بری، اما خیلی کندتر و سخت‌تر!
درنهایت، تصمیمات یک‌جانبه و زودهنگام علیه فناوری mRNA ممکنه باعث از دست رفتن کلی فرصت نجات جون آدم‌ها بشه، چه توی پاندمی بعدی یا پیدا کردن درمان‌های جدید.
حرف آخر اینه: موقع شنیدن هر ادعایی درباره واکسن‌ها (مخصوصاً mRNA)، از خودت بپرس: واقعیت علمی چیه و چه کسانی دارن اطلاعات رو تحریف می‌کنن؟ و همیشه بدون نسل جدید واکسن‌ها، یه برگ برنده بزرگ در مبارزه با بیماری‌های خطرناکه!
منبع: +
