تا حالا براتون پیش اومده که یه شب رو تا صبح بیدار بمونین و فرداش احساس کنین همه چی خیلی استرس‌زاست و درگیر اضطراب شدین؟ خب، جالبه بدونین این فقط توهم یا احساس شخصی نیست! یه تحقیق جالب درباره این موضوع انجام دادن و بررسی کردن دقیقاً تو مغز چه اتفاقی میفته که بعد بی‌خوابی اضطراب میره بالا.
ماجرا اینطوریه: یه تیم پژوهشی ۲۰ نفر رو آوردن و ازشون خواستن یه بار درست و حسابی بخوابن و یه بار دیگه ۲۴ ساعت کامل رو بیدار بمونن.
بعدش، مغز این افراد رو با ثبت فعالیت‌های الکتریکی (همون EEG که میشه الکتروانسفالوگرافی – یعنی اندازه‌گیری امواج الکتریکی مغز) بررسی کردن و همزمان مقدار اضطراب هر کدوم رو با پرسشنامه حالت اضطراب یا State Anxiety Inventory سنجیدن.
نتیجه؟ خب همون چیزی شد که حدس زدین: بی‌خوابی باعث شد اضطرابِ واقعی (نه فقط حس و حال ذهنی) به طور قابل توجهی بیشتر بشه.
تو مغز چه خبره وقتی نمی‌خوابیم؟
حالا اصل ماجرا جایی جالب میشه که محققین دیدن بعد از بی‌خوابی، توی مغز (توی حالت استراحت) امواج مختلف مثل دلتا، تتا، آلفا و بتا به شکل محسوسی شدت می‌گیرن.
— این امواج مغزی رو اگه ندونین چیه خیلی ساده بگم: دلتا و تتا معمولاً بیشتر تو خواب یا استراحت عمیق دیده میشن، آلفا وقتی آرامش داریم و چشم بستن داریم، بتا هم موقع فعالیت و هوشیاری میاد بالا.
یه نکته دیگه هم پیدا کردن: «فاز-دامنه کوپلینگ» بین امواج دلتا و بتا هم افزایش پیدا کرد. این اصطلاح فاز-دامنه کوپلینگ (Phase-Amplitude Coupling) یعنی هماهنگی و ارتباط خاصی بین شدت یه موج و فاز یه موج دیگه. کلاً این نشون میده مغز داره جور دیگه‌ای کار می‌کنه، مخصوصاً وقتی دچار فشار بشه.
آلفا عجیب غریب!
ولی اون چیزی که خیلی توی چشم خورد، داستان «عدم تقارن آلفا جلویی» بود.
این یعنی فعالیت امواج آلفا توی قشر پیش‌پیشانی مغز (همون جلوی مغز) سمت چپ و راست فرق کرده بود و بعد بی‌خوابی به سمت چپ بیشتر متمرکز شد. به اصطلاح علمی هم میگن «left lateralization». این جور عدم تعادل هم خودش بهم ریختگی‌هایی رو نشون میده که با اضطراب بالا همپوشانی داره.
آیا بیشتر شدن امواج نشونه بیشتر شدن اضطراب بود؟
بله دقیقاً! وقتی میزان بتا۲ (این یه زیرشاخه توی موج بتا هست) و همون کوپلینگ دلتا-بتا۲ بیشتر شده بود، همزمان اضطراب هم بالاتر می‌رفت.
یعنی هر کی مغزش این تغییراتو بیشتر نشون می‌داد، سطح اضطرابش هم بعد بی‌خوابی بیشتر بود!
خلاصه‌ش اینه:
تحقیق نشون داد که چرا، از نظر مغزی، بی‌خوابی می‌تونه اضطراب ما رو بدتر کنه. پس اگه یه شب تا دیر وقت بیدار بمونین و فرداش احساس کنین همه چی اعصاب‌خوردکن و نگران‌کننده شده، بدونین مغزتون واقعاً تو حالت آماده‌باش قرار گرفته و چند مدل از امواجش به هم ریخته.
در کل اگه نمی‌خواین اضطراب بیخود سراغتون بیاد، واقعاً خوابتونو جدی بگیرین و تا جایی که میشه شب‌ها رو کامل بخوابین!
پ.ن: اگه از اصطلاحات تخصصی مغز و EEG چیزی متوجه نشدین، اصلاً نگران نباشین — مهم همون نتیجه نهایی بود که فهمیدیم وقتی نخوابیم، مغزمون با اضطراب قاطی می‌کنه!
منبع: +
