اگه تا حالا درباره کمربند سیارک‌ها چیزی شنیدین، باید بگم که این نوار عظیم از تیکه‌سنگ‌ها که بین مریخ و مشتری دور خورشید می‌چرخه، زمانی می‌تونسته خودش تبدیل به یه سیاره بشه! اما مشتری، با گرانش شاخ‌غولش همه رو ریخت به هم و باعث شد همشون دونه‌دونه بشکنن، دیگه هیچوقت نشه یک سیاره تشکیل بدن.
جالبه بدونین الان چیزی از مواد این کمربند باقی نمونده که برای تشکیل یه سیاره کافی باشه؛ الان فقط حدود ۳٪ جرم ماه رو تو خودش داره، اونم پخش و پلا بین میلیون‌ها کیلومتر فضا. (جرم یعنی همون وزن کلی مواد، اینجا منظور وزن مجموعه سنگای کمربنده.)
اما اینم تموم ماجرا نیست! مشتری و حتی زحل و مریخ هم باز دارن با پدیده‌ای به اسم «رزونانس گرانشی» یا gravitational resonance (یعنی وقتی دوره‌ی چرخش سیارک‌ها جوری میشه که هی با مدار سیارات بزرگ‌تر تاثیر متقابل دارن و شلوغش میکنن)، مدار این سیارک‌ها رو هنوزم به هم می‌ریزن و بعضیاشون رو یا به سمت مرکز منظومه خورشیدی هل میدن (یعنی سمت زمین خودمون)، یا پرتشون میکنن سمت مدار مشتری. اونا که جایی نمیرن همش می‌خورن به هم و تبدیل میشن به گرد و خاک فضایی.
حالا این وسط، یه تیم نجوم به رهبری «خولیو فرناندز» از دانشگاه اروگوئه اومدن دقیق حساب کردن که این کمربندی که انقدر برامون عادی شده، داره چه‌قدر سرعت از دست دادن سنگ و خاک داره. نتیجه‌شون چی بوده؟ کمربند سیارک‌ها هر سال داره حدود ۰.۰۰۸۸٪ مواد خودش رو – از اونایی که هنوز دارن به هم می‌خورن و برخورد میکنن – از دست میده! شاید عددش کم به نظر بیاد ولی وقتی بدونی این فرایند میلیاردها ساله ادامه داره، می‌فهمی چقدر عظیمه این کوچیکا جمع بشن.
حالا این سنگ‌های گم‌شده کجا میرن؟ حدود ۲۰٪ شون، خودشون رو خلاص میکنن و یا به شکل سیارک‌ها و شهاب‌سنگ‌هایی بعضی وقتا میان تو مدار زمین… که گاهی وقتا به شکل شهاب‌سنگ پر سروصدا وارد جو زمین میشن! اما اون ۸۰٪ بعدی تو خود کمربند می‌مونن و همین‌جوری هی به هم می‌خورن تا یه روزی تبدیل بشن به خاک شهابی (meteoritic dust)؛ این ذراتِ ریز همونایی هستن که باعث یه نور خیلی کم‌رنگ تو آسمون درست بعد غروب یا قبل طلوع آفتاب میشن که بهش نور منطقه‌البروج (zodiacal light) می‌گن.
نکته مهم اینه که سیارک‌های معروف مثل سرس، وستا و پالاس رو اصلاً تو این تحقیق حساب نکردن، چون اینا اونقدر بزرگ و سرسختن که دیگر به فرایند خرد شدن شرکت نمی‌کنن و فعلاً موندنی‌ان.
حالا شاید بپرسین اصلاً چرا برامون مهمه این سنگا چی میشن؟ خب، اونایی که از کمربند درمی‌رن بعضیاشون سر از مدار ما در میارن و می‌تونن روزی بهمون بخورن! تازه، اگه مقدار سرعت کاهش جرم کمربند رو به عقب برگردونیم (یعنی همین فرایند رو برای چند میلیارد سال قبل حساب کنیم)، دانشمندا فهمیدن تقریباً ۳.۵ میلیارد سال پیش کمربند سیارک‌ها حداقل ۵۰٪ از امروز سنگین‌تر بوده؛ یعنی نرخ برخورد با زمین و ماه هم قبلاً دو برابر الان بوده! این نتیجه با همخوانی کامل با شواهد زمین‌شناسی سنگ‌های باستانی زمین و ماهه که نشون میده قبلاً شدت بمبارون (یعنی برخورد چنین سنگ‌هایی) خیلی بیشتر بوده و الان آروم‌تر شده.
پس اگه فکر می‌کردین کمربند سیارک‌ها همیشه همینی بوده که هست، باید بگم نه جان دل! این کمربند هم یه سازه سیالیه تو منظومه‌مون که آرام‌آرام داره تحلیل میره. حتی یه سری لایه‌های شیشه‌ای (glass spherules) که تو سنگ‌های زمین پیدا میکنن، گزارش میدن زمان‌های خیلی دور با بارش‌های شدیدتر این سنگ‌ها سر و کار داشتیم اما الان مقدارش خیلی کمتر شده و شده یه جریان کند. دونستن این روند نه فقط قصه پرماجرای گذشته زمین رو برامون روشن‌تر می‌کنه، بلکه از لحاظ محاسبه ریسک آینده برای برخورد اجرام فضایی به ما هم حسابی مهمه!
خلاصه که این کمربند دوست‌داشتنی ما هم روزی کامل از بین میره و قصه‌هاش تو تاریخ زمین موندگار می‌مونه.
منبع: +
