مهندسی خورشیدی چیه؟ خب بذارید ساده بگم، کل داستان اینه که بیان با یک سری روشهای عجیب و غریب، نور خورشید رو برگردونن به فضا تا زمین کمتر گرم بشه! یعنی میخوان به طور مصنوعی آب و هوا رو دستکاری کنن که بهش میگن «مهندسی خورشیدی» یا Solar Geoengineering. مثلاً تصور کن یه سری ذره خاص رو بفرستن تو آسمون تا یه بخش از نور خورشید رو منعکس کنه. خب، روی کاغذ خیلی فانتزی و خفن به نظر میاد، ولی داستان به این سادگی هم نیست، کلی نگرانی با خودش میاره.
یه استارتاپ به اسم Stardust Solutions تازگیا ۶۰ میلیون دلار سرمایه جذب کرده! بله درست خوندی، ۶۰ میلیون دلار، که تا حالا رکورد زده تو بین استارتاپهایی که تو این حوزه هستن. قضیه اونقدر جدی شده که دیگه الان تو این حوزه فقط حرف و بحث محافل علمی نیست، پای پول و بازیگرای جدی هم وسط اومده.
حالا بذارید یکم عقب بریم. مدتهاست دانشمندا به این فکرن که اگه بشه فرایندهای طبیعی مثل فوران آتشفشان رو تقلید کرد چی میشه؟ چون فوران آتشفشانها گاز دیاکسید گوگرد (SO2) میفرستن بالا که این باعث خنک شدن جو میشه. بر همین اساس گفتن خب چرا خودمون یه جوریش رو اجرا نکنیم؟ یعنی بیان ذرههای خاص رو به جو منتقل کنن تا یه جورایی اثر آتشفشان رو شبیهسازی کنن!
ولی خب، هرچقدر هم ایده جذاب باشه، خیلیا میگن مراقب باشین چون اثرات پیشبینی نشده و خطرناک زیاد داره و احتمالاً بعضی جاهای دنیا بیشتر ضرر میبینن تا جاهای دیگه. حتی پروژه بزرگ دانشگاه هاروارد دو سال براش جنگیدن و در نهایت سال پیش کنسلش کردن – یعنی انقدر حساسیت زیاده که حتی بهترین دانشگاهها هم نمیتونن راحت کار کنن تو این حوزه.
از اون طرف اما چند سال پیش یه استارتاپ به اسم Make Sunsets تو کالیفرنیا، چراغ خاموش اومد شروع کرد به ریختن ذره تو آسمون! مدیر عاملش، لوک آیزمن، یه بادکنک هواشناسی برداشت، دیاکسید گوگرد ریخت توش و هواش کرد سمت آسمون مکزیک! مقدارش البته اونقدرا نبود که کل هوا رو خنک کنه یا اصلاً معلوم نیست درست تو لایه مورد نظر رفته یا نه، ولی همین حرکتش باعث شد خیلیا بترسن که نکنه همین استارتاپها بدون قانون و مقررات واسه همه دنیا تصمیم بگیرن. مکزیکم سریع واکنش نشون داد و قوانین محدودکننده برای این ماجرا تصویب کرد.
Make Sunsets هنوزم از این «اعتبارهای خنککردن» (Cooling Credits) میفروشه و حتی برای سیستم خودشون هم پتنت گرفتن. البته بیشتر به عنوان یک گروه حاشیهای شناخته میشه تا یه بازیگر تاثیرگذار.
اما برگردیم به همون Stardust Solutions. این شرکت چند سالی بیسروصدا کار کرده، ولی امسال یهو اومد وسط، سرمایه جدی گرفت و اسمهای معروف دنیای سرمایهگذاری روی آبوهوا هم حمایتش کردن. همین باعث شده خیلیا تو جامعه علمی نگران بشن: “جدی جدی شده! الان دیگه یک شرکت خصوصی با کلی پول و پشتوانه، ممکنه بتونه حس بازی با آبوهوای کل دنیا رو داشته باشه.”
حتی دانشمندایی که خودشون موافق تحقیق تو این حوزه هستن هم میگن این قضیه باید خیلی شفاف و با قوانین درست جلو بره. کسایی مثل دیوید کیت و دانیله ویژنی (که خودشون از بزرگان این حوزهان) تو یه یادداشت نوشتن: “وقتی پای منفعت شخصی و کسبوکار و سرمایهگذار پولدار وسط بیاد، قضیه خیلی پیچیدهتر میشه و پژوهش علمی هم به خطر میفته.”
خود Stardust گفته که تا وقتی دولتها بهشون سفارش ندن و یه چارچوب نظارتی درست برای کل حوزه نباشه، جلوتر نمیرن. Regulatory bodies یعنی نهادهای دولتی و قانونی که کنترل و نظارت دارن روی این جور کارها. ولی خب، کسی نمیدونه ممکنه با فشار مالی یا وسوسه پول چه تغییراتی اتفاق بیفته. از الان هم مشکلاتی مثل نیاز به حفظ اسرار تجاری (یا Trade Secrets یعنی اطلاعات مخفی هر شرکت که نمیخان رقبا بدونن) این وسط پیش اومده.
فعلاً Stardust اطلاعاتی درباره ذرههایی که میخوان تو آسمون آزاد کنن نمیده و فقط قول دادن که بعد گرفتن پتنت (یا همون حق اختراع) اطلاعات رو علنی کنن. ادعا کردن ذرههاشون ارزون، امن و راحت قابل ردیابی هستن و خیلی از دیاکسیدگوگرد بهترن. ولی خب، تا وقتی اطلاعات عمومی نشه، هیچ کارشناس مستقلی نمیتونه ادعاهای شرکت رو تایید یا رد کنه.
در نهایت، همونطور که دیوید کیت و ویژنی هم گفتن، “تحقیقی مفید و قابل اعتماد میشه که شفاف باشه.” یعنی باید همه چیز روشن و واضح پیش بره تا مردم و دانشمندا بتونن بهش اعتماد کنن.
خلاصه که دنیای مهندسی خورشیدی داره وارد فاز تازه و جدیای میشه. باید ببینیم بالاخره کدوم سمت میره: تبدیل به راه نجات یا دردسر تازه!
منبع: +
