کشف یه صخره عجیب تو فضای دور افتاده، هم‌آهنگ با نپتون: واقعاً مثل پیدا کردن یه ریتم مخفی تو یه آهنگ!

یه خبر جالب از دنیای اخترشناسی! یه تیم ستاره‌شناس، یه جسم فضایی خیلی عجیب و غریب پیدا کردن که اون سرِ منظومه شمسی داره یه جور خاصی با سیاره نپتون می‌رقصه؛ یعنی تو یه نوع هماهنگی عجیب باهاش حرکت می‌کنه!

این جسم که اسمشو گذاشتن 2020 VN40، عضو یه خانواده مخصوص به اسم اجرام فراتر از نپتون یا به اصطلاح علمی TNOهاست. حالا TNO واسه Trans-Neptunian Object استفاده میشه، یعنی به اجرامی میگن که مدارشون از مدار نپتون هم دورتره و خیلی‌های ما حتی اسم‌شونو نشنیدیم!

بزرگ‌ترین نکته عجیب این 2020 VN40 اینه که مدارش یه هماهنگی خاص با نپتون داره؛ دقیقاً هر 10 دوری که نپتون به دور خورشید می‌زنه، این صخره فضایی یه دورشو تموم می‌کنه! خب بذارین با عدد نشونتون بدم: هر سال نپتونی معادل 164.8 سال زمینه. حالا فکر کنین این به اصطلاح «سال» برای VN40 یعنی حدود 1648 سال زمینی یا مثلاً ۱۹۷۷۶ ماه! یعنی اصلاً زمان براش خیلی آروم می‌گذره!

البته این‌جوری نیست که این صخره همیشه اینجوری بوده باشه. دانشمندها می‌گن احتمالاً تونسته یه مدت کوتاه با گرانش نپتون گیر بیفته (گرانش یعنی همون نیروی کششی که اجسام به سمت هم می‌کشن) و اینجوری این رقص جالب بین‌شون شکل گرفته. به خاطر همین کشف، الان محقق‌ها شانس دارن بهتر بفهمن تو اون دوردست‌های منظومه شمسی چه خبره و اجسام چطور با هم تعامل دارن.

خانم Rosemary Pike که مسئول این تیمه و تو مرکز نجوم هاروارد-اسمیتسونیان کار می‌کنه، خودش گفته: «این یه قدم بزرگه واسه اینکه بفهمیم تو بیرونی‌ترین نواحی منظومه شمسی چه چیزایی هست. نشون می‌ده حتی اون گوشه‌ها هم تحت تاثیر نپتون چیزهای عجیب پیدا می‌شن و سرنخ‌های جدیدی درباره تاریخ تکامل منظومه شمسی بهمون می‌ده.»

راستی این کشف رو با استفاده از داده‌های پروژه‌ای به اسم LiDO انجام دادن. LiDO مخفف Large inclination Distant Objects هست، یعنی دنبال اجرام دوردستی می‌گرده که مدارشون نسبت به مدار زمین دور خورشید خیلی شیب داره. این تیم از تلسکوپ کانادا-فرانسه-هاوایی، رصدخانه جمینی و تلسکوپ Walter Baade استفاده کردن. خلاصه کلی دستگاه خفن رو انداختن وسط تا این صخره عجیب رو پیدا کنن!

این LiDO کلاً عشق پیدا کردن اجرامی با مدارهای کج و عجیب و غریبه. می‌خوان بدونن تو اون نقاطی که قبلاً کمتر نگاه کردن، دقیقاً چه خبره. سامانتا لاولر که عضو تیم هست و تو دانشگاه رجینا کار می‌کنه، گفته: «خیلی باحاله بدونیم چقدر اجسام کوچیک تو منظومه شمسی هستن که رو یه مدارِ خیلی بزرگ و خیلی کج می‌چرخن.»

حالا توضیح جالب دیگه اینه که مدار VN40 حدوداً ۱۴۰ برابرِ فاصله زمین تا خورشید از مرکز منظومه شمسی فاصله داره! یعنی جای خیلی خیلی دوری از خورشیده، تقریباً جایی که کمتر کسی فکر می‌کرد همچین چیزی اونجا بچرخه.

اما باحال‌ترین بخش ماجرا ریتم و هماهنگی این جرمه با نپتونه. خیلی از اجرام مشابه، وقتی به نزدیک‌ترین فاصله به خورشید (که بهش می‌گن حضیض یا perihelion) می‌رسن، نپتون معمولاً در دورترین فاصله از خورشیده (که بهش می‌گن aphelion). اما نوبت این یکی که می‌رسه، خلاف این قاعده است: وقتی VN40 به حضیض می‌رسه، نپتون هم خودش به خورشید نزدیکه (یعنی هر دو تقریباً تو وضعیت مشابهی هستن، البته نه از نظر موقعیت محلی چون مدار VN40 خیلی شیب داره و اصلاً پایین‌تر از صفحه منظومه شمسی قرار می‌گیره). خلاصه این جور مدار زدن تا حالا دیده نشده بوده!

همین اتفاق باعث شده که این جسم با بقیه TNOهایی که ریتم هماهنگ با نپتون دارن فرق داشته باشه. معمولاً اون یکی‌ها تو همون صفحه اصلی منظومه شمسی به خورشید نزدیک می‌شن اما VN40 شیب خیلی زیادی داره و اصلاً خارج از دید معمولیه.

یکی از اعضای تیم، روث ماری-کلِی، که تو دانشگاه کالیفرنیا سانتا کروز کار می‌کنه، گفته: «این حرکت جدید واقعاً مثل پیدا کردن یه ریتم مخفی تو یه آهنگیه که فکر می‌کردیم کامل می‌شناسیمش. ممکنه نظر ما رو درباره حرکت اجرام دوردست کاملاً عوض کنه!»

دانشمندها می‌گن همین کشف نشون می‌ده کسایی که مدارشون خیلی کج و غیرعادیه، می‌تونن نوع حرکت جدید و غیرمنتظره رو تجربه کنن، نه مثل بقیه اعضای اصلی منظومه شمسی.

الان جست‌وجوی اجرام شبیه 2020 VN40 تازه داغ شده و رصدخونه جدید Vera C. Rubin هم قراره نقشه بزرگی رو تو این داستان بازی کنه. این رصدخونه قراره تصویرهای فوق‌العاده دقیقی بده تا بتونن تو اون دوردست‌های مبهم چیزای بیشتری کشف کنن.

کتی ولک که خودش هم تو این پروژه همکاری می‌کنه و محقق موسسه علوم سیاره‌ای هست، گفته: «این تازه نقطه شروعه! داریم یه پنجره جدید به گذشته منظومه شمسی باز می‌کنیم.”

راستی اگه کنجکاو شدین، مقاله اصلی این تیم ۷ جولای منتشر شده تو Journal معروفی به اسم The Planetary Science Journal.

خلاصه که با هر کشفی از این جنس، منظومه شمسی داره رازهای بیشتری رو می‌کنه و نشون می‌ده هنوز کلی چیز عجیب و غریب داریم که ازشون بی‌خبریم. شاید به‌زودی صخره‌هایی حتی عجیب‌تر از VN40 هم پیدا بشن!

منبع: +