طوفان فضایی بالای قطب شمال؛ وقتی حتی خورشید هم آرومه، فضا شگفتی درمیاره!

خب، باید براتون از یه داستان عجیب و جذاب بگم که سال ۲۰۱۴ اتفاق افتاد، ولی تا چند سال بعد کسی درست حسابی خبر نداشت چیه: “طوفان فضایی”! آره، درست شنیدین؛ طوفانی که نه رو زمین، بلکه توی فضای بالای قطب شمال رخ داده. اونم تو یه روز که خورشید تقریباً هیچی سر و صدا و فعالیتی نداشت!

ماجرای اصلی از این قراره که یه تیم دانشمند، به سرپرستی شنگ لو از دانشگاه شاندونگ چین، نشستن و با کلی داده و ماهواره و کلی ابزار پیشرفته، بررسی کردن این اتفاق رو. نتیجه‌شون رو هم تو ژورنال Space Weather منتشر کردن. طبق این تحقیق، طوفان فضایی سال ۲۰۱۴ حدود ۸ ساعت طول کشیده و تاثیرات عجیبی هم روی زمین داشته؛ مثل اختلال تو سیگنال‌های GPS، لرزش تو میدان مغناطیسی زمین و افزایش تعداد الکترون‌ها تو اتمسفر بالای زمین.

حالا طوفان فضایی یا Space Hurricane دقیقاً چیه؟ بذارین ساده بگم: طوفان فضایی یعنی یه گردباد غول‌پیکر، ولی نه با باد و بارون، بلکه با جریان شدید الکترون‌های پرانرژی! اندازه‌ش هم بگم که شاخ دربیارین: بالای هزار کیلومتر قطرش بود (یعنی بیشتر از ۶۲۰ مایل!). درست مثل همتای زمینی‌ش یه چشم طوفان آروم داره و بازوهای مارپیچی که دور خودش می‌چرخن و البته با ماهواره‌ها و ابزارهای حساس قابل دیدنه (چشم غیرمسلح نه!).

این طوفان خاص رو اول ماهواره نظامی آمریکا به نام DMSP F17 شکار کرد. چند دقیقه بعد، ماهواره Swarm B از آژانس فضایی اروپا هم از نزدیک منطقه گذشت و کلی داده مهم جمع کرد که به دانشمندها اجازه داد بفهمن دقیقاً چه خبره. اون موقع هم داده‌هایی از پایگاه‌های گرینلند و شمال کانادا اومد که نشون می‌داد سیگنال‌های GPS قطع‌وصل می‌شن، سیستم‌های مخابراتی و رادیویی تو دردسر افتادن و میدان مغناطیسی زمین هم یه حالی به خودش گرفته.

حتی جالبتر، این طوفان باعث شد شفق‌های مارپیچی عجیبی (همون نورهای قطبی یا aurora) درست شه که البته با چشم تا حد زیادی دیده نمی‌شه، ولی توسط ابزارهای حساس ثبت شد. شفق قطبی یا aurora یعنی اون نورهای رنگی و خفنی که تو مناطق شمالی و جنوبی زمین بعضی وقتا آسمون رو روشن می‌کنن.

یه نکته خیلی باحال اینه که تا قبل از این، از اواخر دهه ۱۹۶۰ حدس می‌زدن چنین پدیده‌ای وجود داره، ولی ابزار کافی واسه تاییدش نبود. حالا اما با کمک ماهواره‌های زیاد و ابزارهای پیشرفته، تونستن این طوفان رو کلی جزئیاتش بررسی کنن، چیزی که قبلاً محال بود.

یکی از دانشمندهای قدیمی به اسم جان فاستر از MIT هم گفته، اون سال‌ها ما حتی اگر حدس می‌زدیم همچین طوفانی هست، ابزار مناسب نداشتیم دقیق بررسیش کنیم. برای همین، طوفان ۲۰۱۴ یه فرصت طلایی شد واسه کشف چیزایی که قبلاً فقط قصه‌ش بود.

جالب اینجاست که زمانی فکر می‌کردن این طوفان‌ها خیلی عجیب و نادرن، اما حالا تحقیقات بیشتر نشون داده شاید سالی تا ۱۰ بار و تو هر دو نیمکره – بیشتر تو تابستون – رخ بدن. چی از این عجیب‌تر؟

همه اینا یه نکته مهم داره: طوفان فضایی گاهی مشکلات جدی واسه سیستم‌های ماهواره‌ای و مخابراتی درست می‌کنه، حتی گاهی آشغال‌های فضایی (space debris یعنی تیکه‌پاره‌های باقی‌مونده از ماهواره‌ها یا راکت‌ها که تو مدار زمین معلق میمونن) رو هم جابجا می‌کنه. اما خبر خوب: تا حالا هیچ نشونه‌ای از خطر مستقیم برای انسان‌ها روی زمین دیده نشده. پس خیالتون راحت!

خلاصه، اگه فکر می‌کنین تو نظر اول فضا خیلی آروم و بی‌خبره، بدونین که حتی وقتی خورشیدم خوابیده، بالای سرمون ممکنه کلی ماجرای عجیب تو جریان باشه؛ مثل یه مهمونی فضایی با طوفان و شفق و کلی اتفاق عجیب و غریب!

منبع: +