خب بذارین یه چیزی رو با هم بررسی کنیم: آیا تا حالا براتون پیش اومده که یه مطلب درسی بخونین و عکس و متنش کنار هم باشه و یه‌جورایی حس کنین بهتر یاد می‌گیرین؟ این همون چیزیه که بهش اثر نزدیک بودن فضایی یا Spatial Proximity Effect می‌گن. یعنی فاصله‌ی کم تصویر و متن می‌تونه رو مغز و نحوه پردازش اطلاعات تاثیر بذاره. حالا Spatial Proximity Effect رو اگه بخوام خودمونی‌تر توضیح بدم، یعنی وقتی اطلاعات تصویری و متنی تو یک صفحه یا نزدیک به هم باشن، مغز راحت‌تر اونارو با هم ترکیب می‌کنه و یادگیری بهتر رخ می‌ده.
تا قبل از این تحقیق، بیشتر بررسی‌ها فقط با آزمایش‌های رفتاری بودن؛ یعنی اینکه رفتار شرکت‌کننده‌ها رو فقط مشاهده می‌کردن و از مغز خبری نبود! اما تو این تحقیق جدید اومدن با یه تکنیک جالب به اسم fNIRS یا functional near-infrared spectroscopy مغز دانشجوها رو موقع یادگیری زیر ذره‌بین بردن. fNIRS یه دستگاه نور مادون قرمزه که فعالیت قسمت‌های جلو مغز رو نشون می‌ده (به این بخش می‌گن prefrontal cortex؛ همون جایی که کلی کار مهم مثل تصمیم‌گیری و یادگرفتن اتفاق می‌افته).
تو این آزمایش ۳۶ تا دانشجو باید با دو جور مدل درس خوندن سروکله می‌زدن: یه بار عکس و متن نزدیک هم بودن (یعنی Proximity)، یه بار هم جدا از هم (Separation). بعد دیدن اون موقع‌هایی که تصویر و متن کنار هم بودن، بخش‌های مهمی از مغز مثل قسمت میانی گیروس تمپورال (middle temporal gyrus)، سر قطبی جلو مغز (frontal pole)، و قشر پیش‌پیشانی پشتی-جانبی (dorsolateral prefrontal cortex) بیشتر فعال می‌شن. همه‌ی اینا یعنی مغز حسابی با شرایط نزدیک بودن عکس و متن حال می‌کنه!
اما قضیه اینجا تموم نمی‌شه! اومدن دیدن که وقتی دانشجوها رشته‌های مختلف رو یاد می‌گیرن (مثلاً فیزیک، انگلیسی یا جغرافی)، سطح فعال‌سازی مغزشون فرق داره. برای نمونه، تو درس فیزیک، قسمت بالایی گیروس تمپورال (superior temporal gyrus) بیشتر فعال بوده نسبت به انگلیسی و جغرافی! یعنی احتمالاً این بخش مغز تو فهم مطالب فیزیکی نقش خاصی بازی می‌کنه.
یه نکته جالب دیگه: وقتی تصویر و متن کنار هم بودن، بچه‌ها جواباشون دقیق‌تر و درست‌تر بود. این یعنی اثر نزدیک بودن فضایی روی یادگیری هم انگلیسی، هم جغرافی و هم فیزیک جواب داده و اصلاً موضوع خاصی نبوده که فقط تو یک درس جواب بده.
پس این تحقیق چی نشون داد؟
- نزدیک بودن تصویر و متن کنار هم واقعاً مغز رو فعال‌تر می‌کنه و بازده یادگیری بالاتر می‌ره.
- این اثر تو درس‌های مختلف هم خودش رو نشون می‌ده و مخصوص یه رشته خاص نیست.
- بعضی قسمت‌های مغز مثل superior temporal gyrus احتمالاً کارهای ویژه‌ای تو ربط دادن متن و تصویر تو یادگیری دارن.
در کل اگه قراره کتاب درسی یا جزوه آموزشی درست کنین و براتون مهمه مطالب بهتر تو ذهن بمونه، حتماً عکس و متن رو نزدیک به هم بچینین! این چیزی نیست که فقط از روی حس و حال بگم؛ الان دیگه با آزمایش مغز و نور مادون قرمز و کلی دانشجو ثابت شده! خلاصه که Spatial Proximity Effect یعنی این که مغزمون عاشق اینه وقتی قراره چیز جدید یاد بگیریم، همه اطلاعات دم دستش باشه.
منبع: +
