خب بچهها، امروز میخوام درباره یکی از عجیبترین و پرحاشیهترین ایدههایی که اخیراً برای نجات تغییرات اقلیمی مطرح شده، باهاتون گپ بزنم: تکنولوژی Geoengineering یا مهندسی اقلیمی؛ یعنی دستکاری عمدی آب و هوا یا جو زمین با هدف خنکتر کردن سیاره. یه شرکت اسرائیلی به اسم Stardust Solutions میگه واقعاً میتونه این کار رو انجام بده، فقط یه کوچولو گرون درمیاد!
حالا قضیه چیه؟ Stardust یه تیم نخبه دانشمند راه انداخته که برنامهشون اینه با هواپیماهایی که تا لایه استراتوسفر (یعنی بالاترین بخش جو که ما رو حسابی از خورشید محافظت میکنه) میرن، ذرات خاصی رو تو هوا پخش کنن تا بخشی از نور خورشید رو بازتاب بده و زمین رو خنکتر کنه! (اینجا منظور از ذرات همون ماده است که هنوز مخفی و اختصاصی خودشونه. بهش proprietary particle میگن)
از نظر ادعا، اینا گفتن این ذرات میتونن تأثیر همه گازهای گلخانهایای که تو ۱۵۰ سال اخیر وارد جو شده رو جبران کنن و تنها راهکار واقعاً تکنولوژیک برای تغییرات اقلیمی هستن. خیلی گنده حرف زدن، نه؟ حتی ادعا کردن قراره دولتها بیشتر از ۱ میلیارد دلار در سال بابت این سرویس بهشون پول بدن.
ولی کلی دانشمند و متخصص تو این حوزه اصلاً خوشبین نیستن. خیلیها میگن اصلاً نباید کار به یه شرکت خصوصی واگذار بشه و باید موسسات آکادمیک یا دولتها با شفافیت کامل کار رو پیش ببرن چون بحث، سر آب و هوای کل سیارهاس و عواقبش میتونه واسه همه ملتها باشه!
البته Stardust کلی اعتبار داره. مدیرعاملش یانای یدواب قبلش تو کمیسیون انرژی اتمی اسرائیل بوده، رئیس علمیشون الی واکسمن هم استاد فیزیک ذرات و اخترفیزیکه و مسئول محصول هم قبلاً دانشمند هستهای بوده! یعنی با تیم شاخی طرفیم.
این شرکت تازه از حالت مخفی (stealth mode) اومده بیرون و همین امسال ۶۰ میلیون دلار از سرمایهگذارای معروف تکنولوژی جذب کرده؛ رکورد تو این حوزه. از جمله Lowercarbon Capital، Future Ventures و کلی سرمایهگذار دیگه. این پول قراره صرف توسعه ذرههای ایمن و ارزون، ساخت سیستم پرتاب ذرات و سیستم پایش و ردیابی بشه. خلاصه ساخت همه آجرهای لازم این سیستم.
پشت این کار یه طرز فکر سیلیکونولی هم هست: اینکه شرکتای خصوصی میتونن سریعتر و عملیتر از دانشگاهها یه تکنولوژی جدید رو جلو ببرن. چون خیلی وقتا بخش دانشگاهی کند و محافظهکار پیش میره.
اما منتقدا چی میگن؟ داگلاس مکمارتین از دانشگاه کرنل (خودش کارشناس همین حوزه مهندسی اقلیمیه) میگه: اینا به حرف هیچکس گوش نمیدن و فکر میکنن میشه کسبوکار ساخت از این قضیه. به نظرش آخرش سرمایهگذاراشون پولشونو دور ریختن و کل رشته آسیب میبینه. خیلیها کلاً فکر میکنن تحقیق رو این فناوری اصلاً باید ممنوع باشه، چون باعث میشه انگیزه واسه کاهش انتشار گازهای گلخانهای کمتر بشه.
اما Stardust جواب میده: ما فقط پیش میریم اگه دولتها رسماً بخوان و قوانین و نظارت درست وجود داشته باشه. حتی قول دادن اگه نتیجه تحقیقاتشون منفی بود، اونم منتشر میکنن. میگن فعلاً فقط آزمایش تو تونل باد و آزمایشهای کوچیک رو انجام دادن و تاحالا ذرهای رو تو محیط واقعی پخش نکردن.
تازه، اینا برعکس شرکتای دیگهای مثل Make Sunsets هستن که قبلاً فقط دنبال جلب توجه بودن و سولفور دیاکسید رو با بالون تو آسمون پخش میکردن بدون تحقیقات محکم و شفاف. Stardust خودش رو جدی و علمی معرفی میکنه.
منتقد دیگه مثل هالی باک (استاد دانشگاه بوفالو) میگه تا تحقیق کامل درباره عوارض جانبی انجام نشه، حتی نباید درباره پخش ذرات تو استراتوسفر حرف زد! و حتی تو افکار عمومی آمریکا هم درصد قابل توجهی مخالف این ایده هستن.
یه نگرانی خاص هم اینه که شرکتی مثل Stardust که کلی سرمایه خصوصی گرفته، ممکنه برای زنده موندن و برگشت سرمایه تحت فشار باشه و بخواد دولتارو هل بده تا پروژه اجرا بشه (همون لابی کردن). Stardust واقعاً تو آمریکا و اروپا لابی و مذاکره رو شروع کرده تا دستکم دولتها برن سراغ وضع قانون و سیاستگذاری برای این حوزه.
یه نکته جالب: تو رمانهایی مثل Ministry for the Future کیم استنلی رابینسون هم سناریوهایی اومده که اگه گرمایش جهانی بدتر شه و فجایع انسانی رخ بده، شاید بعضی کشورها یکطرفه دست به مهندسی اقلیمی بزنن. پس آینده این ماجرا خیلی مبهمه.
درآخر Stardust میگه ما خودمون منتظریم تا جهان کاملاً آماده باشه و فقط پلتفرم و راهکار رو میسازیم. اگر سیاستمدارها و دولتها تصمیم گرفتن این گام رو بردارن، ما آمادهایم. اگرم نه، تیم ما میره سراغ چالشهای دیگه.
درکل، داستان Stardust نشون میده تکنولوژی مهندسی اقلیمی دیگه فقط یه ایده تو دانشگاها نیست؛ الان پای سرمایه و استارتاپ و بازار وسط اومده. آیندهش هم بستگی به این داره که تغییرات اقلیمی چقدر اوضاع رو بحرانی کنه و دولتها تا کجا جرات اعمال چنین راهکارای عجیبی رو داشته باشن.
اگه دوست داری بیشتر بدونی، پیشنهاد میکنم یه کم درباره geoengineering و solar geoengineering بخونی (یعنی راهکارای مصنوعی برای کنترل آب و هوای زمین با کنترل تابش خورشید، معمولاً با هدف بازتاب نور به فضا). دنیای عجیبیه، نه؟
منبع: +
