حتماً می‌دونید که تو چند دهه اخیر، خیلی از یخچال‌های طبیعی دنیا به خاطر تغییرات اقلیمی دارن با سرعت زیادی آب می‌شن. اما یه جای دنیا هست که همیشه دانشمندا رو شگفت‌زده کرده بود: یخچال‌های طبیعی واقع در مناطق کوهستانی آسیای مرکزی، مخصوصاً پامیر و قراقروم! به این منطقه حتی لقب دادن “قطب سوم” (Third Pole)، چون انقدر برف و یخ داره که بعد از قطب شمال و جنوب، سومین ذخیره بزرگ آب یخ جهانه.
تا الان یخچال‌های این منطقه خیلی مقاوم بودن و بعضیاشون حتی رشد هم می‌کردن، یعنی برعکس همه دنیا. به این پدیده می‌گفتن “ناهنجاری پامیر-قراقروم”. منظور اینه که برخلاف بقیه جاها که یخچال‌ها دارن کوچیک‌تر می‌شن، اینجا ساز خودشون رو می‌زدن و سالم بودن.
اما خب، طبق تحقیق جدیدی که تیمی از موسسه علم و فناوری اتریش (ISTA) منتشر کردن، دیگه این دوره خوشی احتمالاً رو به پایانه. محققای این تیم، یه ایستگاه پیشرفته هواشناسی تو یخچال کیزیلسو (Kyzylsu) در تاجیکستان راه انداختن. این منطقه بعد از فروپاشی شوروی، خیلی کم اطلاعات جمع‌آوری شده داشت.
این ایستگاه دقیقاً ۳۴۰۰ متر بالاتر از سطح دریا قراره گرفته؛ یعنی واقعاً نوک کوه‌ها! هدفشون این بود که بفهمن چرا یخچال‌های پامیر و قراقروم تا الان اینقدر جان‌سخت بودن، اونم وقتی حتی یخچال‌هایی مثل آلپ و آند تا خرخره دارن ذوب می‌شن.
با داده‌هایی که گرفتن و مدل‌سازی‌های کامپیوتری – مثلاً شبیه‌سازی هوای منطقه، میزان برف و حرکت آب از ۱۹۹۹ تا ۲۰۲۳ – به یه نتیجه جالب رسیدن: حدود سال ۲۰۱۸ یه نقطه عطف واسه این یخچال بوده. از اون سال به بعد برف کمتری باریده و انگار سیستم دیگه نمی‌تونه مثل قبل خودش رو شارژ کنه.
مدل‌ها نشون می‌دن که کاهش برف، یخچال رو وارد یه دوره جدید کرده؛ دوره‌ای که سلامتی‌اش در خطره و شاید اون پایداری عجیبی که تا الان داشته رو کم‌کم از دست بده. حالا چون اندازه‌گیری مرتب و دقیق تو این مناطق کم بوده، هنوز نمی‌شه ۱۰۰٪ گفت این “نقطه بی‌بازگشت” واسه همه یخچال‌های پامیر بوده یا نه.
یه نکته باحال دیگه اینه که الان حدود یک‌سومِ کمبود آب ناشی از کاهش بارش برف، داره با آب شدن خود یخچال‌ها جبران می‌شه! یعنی یخچال‌ها دارن خودشون رو فدای آب‌رسانی منطقه می‌کنن.
یخچال کیزیلسو آب رودخانه آمو دریا (Amu Darya) رو تامین می‌کنه، که خودش یکی از اون رودخانه‌های مهم آسیای میانه‌ست و تقریباً همه آبش رو از یخچال می‌گیره. شاید شنیده باشین که دریاچه آرال (Aral Sea) که زمانی از طریق همین آمو دریا پر آب می‌شد تقریباً خشک شده، چون آب رودخونه‌ها رو برای کشاورزی شوروی قدیم انتقال دادن.
ولی دانشمندا می‌گن حتی اگه این یخچال‌ها سریع‌تر آب بشن و آب بیشتری وارد سیستم کنن، باز هم نمی‌تونن آب از دست رفته آرال رو برگردونن. بیشترین تاثیری که دارن همون اطراف و توی اکوسیستم‌های محلی حس می‌شه.
راستی راه‌اندازی این ایستگاه هواشناسی هم اصلاً کار راحتی نبوده! تیم تحقیقاتی باید با کمک دانشمندهای محلی تاجیکستانی، و البته همکاری سوئیس، اتریش و فرانسه، کلی وسایل رو ببرن ارتفاعات مناطق دورافتاده. حتی تابستون امسال این سیستم رو اتوماتیک کردن و به ساکنین محلی آموزش دادن که تجهیزات رو نگه‌داری کنن. اینجوری دیگه نیاز نیست محقق‌ها هی برن و بیان، و تحقیقات هم پایدارتر می‌شه.
این یافته‌ها رو تو مجله معروف Communications Earth & Environment در ۲ سپتامبر چاپ کردن.
خلاصه داستان اینکه حتی مقاوم‌ترین یخچال‌های دنیا هم دارن کم‌کم زیر فشار تغییرات اقلیمی خم می‌شن؛ و ما فقط با داده‌های بیشتر و همکاری محلی شاید بتونیم آینده‌شون رو بهتر بفهمیم و محافظت کنیم.
منبع: +
